TEKNİK RESİM

T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
(MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
ELEKTRİK ELEKTRONİK TEKNOLOJİSİ
TEKNİK RESİM
ANKARA 2007
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
· Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı
ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli
olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
· Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek
ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
· Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
· Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden
ulaşılabilirler.
· Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
· Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
i
AÇIKLAMALAR............................................................................................................... ii
GİRİŞ .................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 .................................................................................................3
1. TEMEL GEOMETRİK ÇİZİMLER.................................................................................3
1.1. Çizgi ve Norm Yazı Uygulamaları.............................................................................3
1.1.1. Teknik Resmin Gereği ve Önemi........................................................................3
1.1.2. Teknik Resim Araç–Gereçleri ............................................................................4
1.1.3. Standart Kağıt Ölçüleri.......................................................................................9
1.1.4. Çizgi Çeşitleri ve Kullanıldıkları Yerlere Göre Çizim Uygulamaları.................10
1.1.5. Standart Yazı Tipleri ve Norm Yazı Uygulamaları............................................12
1.1.6. Yazı Şablonlarını Kullanarak Norm Yazı Yazmak............................................14
1.2. Temel Geometrik Çizimler ......................................................................................14
1.2.1. Doğru Çizimi ...................................................................................................14
1.2.2. Bir Doğru Parçasına Üzerindeki Bir Noktadan Dikme Çıkmak .........................15
1.2.3. Bir Doğru Parçasının İstenen Sayıda Eşit Parçalara Bölünmesi .........................15
1.2.4. Dik Açının Oluşturulması.................................................................................16
1.2.5. Daire İçerisine Düzgün Çokgen Çizimi.............................................................17
UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................20
PERFORMANS DEĞERLENDİRME...........................................................................21
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.................................................................................22
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ...............................................................................................23
2. GÖRÜNÜŞ ÇIKARMA ÇİZİMLERİ.............................................................................23
2.1. İzdüşüm Çizimleri...................................................................................................23
2.1.1. İzdüşüm Hakkında Bilgi...................................................................................23
2.1.2 İzdüşüm Çeşitleri ..............................................................................................23
2.1.3. Temel İzdüşüm Düzlemleri, Temel Görünüşlerin Adlandırılması ve Çizilmesi..25
2.2. Görünüş Çıkarma ....................................................................................................26
2.2.1. Üç Görünüşle Çizilmiş Resimlerin İncelenmesi ................................................27
2.2.2. Perspektiflerden Görünüş Çıkarma ...................................................................28
2.3. Ölçek ve Ölçülendirme............................................................................................31
2.3.1. Ölçülendirmenin Gereği ve Önemi ...................................................................31
2.3.2. Ölçekler ...........................................................................................................31
2.3.3. Ölçülendirme Elemanları ve Ölçülendirme Kuralları ........................................32
UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................36
PERFORMANS DEĞERLENDİRME...........................................................................37
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.................................................................................38
MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................40
CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................41
KAYNAKLAR..................................................................................................................43
İÇİNDEKİLER
ii
AÇIKLAMALAR
KOD 520TC0002
ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODÜLÜN ADI Teknik Resim
MODÜLÜN TANIMI Teknik Resim konularını içeren öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖN KOŞUL Ön koşul yoktur.
YETERLİK Çizim yapmak, norm yazı yazmak.
MODÜLÜN AMACI
Genel Amaç
Uygun sınıf ortamı ve teknik resim araç-gereçleri
sağlandığında, norm yazı yazabilecek ve teknik resim
çizimlerini teknik resim standartlarına uygun bir şekilde
yapabileceksiniz.
Amaçlar
1. Yazı ve çizim standartlarına uygun yazı yazabilecek, temel
geometrik şekilleri çizebileceksiniz.
2. Temel izdüşümü kullanarak perspektifi verilen parçanın
görünüşlerini hatasız çizebileceksiniz ve ölçülendirme
yapabileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Teknik resim araç-gereçleri, çizim masası.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Modülün içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra,
verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgi ve becerileri
ölçerek kendinizi değerlendirebileceksiniz.
Ayrıca öğretmeniniz, modül sonunda size ölçme aracı
uygulayarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve
becerileri ölçerek değerlendirecektir.
AÇIKLAMALAR
1
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Teknik resim, üretilmesi istenen bir ürünün biçimine, boyutlarına ve özelliklerine ait
tüm bilgileri içeren, belirli kural ve standartlara göre çizilen bir şekildir.
Küp, silindir gibi bazı geometrik parçalar yazılı veya sözlü olarak anlatılabilir. Ancak
böyle parçaların dışındaki diğer parçalar, elektrik ve elektronik devreler yazılı veya sözlü
olarak anlatılamaz. Teknik resmin önemi bu noktada ortaya çıkar. Teknik resim, üretilecek
ürünün gerekli yazı, çizgi, görünüş, ölçü vb. tüm bilgilerini içerir. Uluslar arası bir dile
sahiptir.
Teknik resim yazıları ve çizimlerinin standartlara uygun olması gerekir. Standart,
özellikleri aynı olan anlamına gelir. Ülkemizde standartları, Türk Standartları Enstitüsü
(TSE) belirler. Örneğin, teknik resimle ilgili çizim kuralları ve yöntemler TS 88 ile
belirlenmiştir. Çizim kuralları ve standartları basittir, sadedir ve kolay öğrenilir. Bütün
ülkelerin teknik elemanları, teknik resmi bilir ve çizilmiş teknik resimleri okur.
Bu modül ile geleceğin teknik elemanı olan sizler de teknik resim kurallarını
öğrenecek ve standartlara uygun yazı yazabilecek, çizimler yapabileceksiniz. Ayrıca, teknik
resimle ilgili çizim kurallarını iyi öğrenmeniz ve uygulamanız, mesleki teknik resim
çizimlerinizi hatasız yapmanıza yardımcı olacaktır. Unutmayınız ki araştıran, yeniliklere açık
olan ve kendini geliştiren kişiler meslek yaşamlarında “aranan eleman” olmaktadır.
GİRİŞ
2
3
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
Araştırma yaparak toplayacağınız bilgiler ve bu faaliyette verilen bilgiler
doğrultusunda, teknik resim standartlarına uygun yazı yazabilecek ve temel geometrik
şekilleri çizebileceksiniz.
Ø TS.88’i araştırınız. Sonucunu rapor halinde sınıfınızda öğretmeninize ve
arkadaşlarınıza sununuz.
1. TEMEL GEOMETRİK ÇİZİMLER
1.1. Çizgi ve Norm Yazı Uygulamaları
1.1.1. Teknik Resmin Gereği ve Önemi
Teknik resim, üretilmesi istenen bir parçanın, biçimine, boyutlarına, özelliklerine ait
tüm bilgileri içeren, belirli kural ve standartlara göre çizilen çizgisel bir resimdir.
Küp, silindir gibi bazı geometrik parçaları yazılı veya sözlü olarak anlatıp
yaptırabiliriz. Bu tür parçaların dışında kalan diğer parçaların yazılı veya sözlü olarak
anlatılması mümkün olmaz. Fotoğraflar ve perspektif resimler ise yapılması istenen parça
hakkında bize genel bilgi verir; fakat kesin ölçüleri, parçanın görünmeyen kısımları,
yüzeylerin işleme kaliteleri hakkında bilgi veremez. Birçok araç-gereç gibi elektrikli ve
elektronik aygıtlar da birden fazla parçanın birleştirilmesiyle oluşur. Her parça, üretilmeden
önce ilgili bölüm tarafından tasarlanır, projelendirilir, teknik resmi çizilir ve daha sonra
üretime geçilir. Parçaların özellikleri kağıt üzerinde çizgi, harf, rakam ve sembollerle ifade
edilir.
Teknik resmin önemi, üretilmek istenen bir parçanın gerekli tüm bilgilerini içermesi
ve uluslar arası çizgisel bir dil olmasıdır. Dünyanın çeşitli ülkelerinde teknik resim
kurallarına uygun üretilen parçalar, aynı standarttadır. Yeni üretimi yapılacak parçaların,
kırılan veya arızalanan parçalar, yeniden üretileceğinde o parçanın teknik resminden
yararlanılır. Bu nedenle her teknik eleman, teknik resim kurallarını bilmeli teknik bir resmi
ayrıntılarıyla okuyabilmeli ve uygulamalıdır.
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
AMAÇ
ARAŞTIRMA
4
1.1.2. Teknik Resim Araç–Gereçleri
1.1.2.1. Resim Masaları ve Tahtaları
Bu masalar üzerine resim kağıdının bağlanarak çizimlerin yapılması amacıyla
kullanılır. Üst yüzeyi ve kenarları düzgün ve pürüzsüz olmalıdır. Resim masası yapımında
ıhlamur, kavak, sunta, plastik gibi malzemeler kullanılır.
(a) (b)
Şekil 1.1: a) Resim masası b) Resim tahtası
1.1.2.2. Cetveller
Ø “T” Cetvel: Resim masasında çizim yaparken, yatay çizgilerin kolaylıkla
çizilmesini sağlar. Ayrıca gönyelere kızaklık yaparak, gönyelerle çizilebilen dikey
ve açılı çizgilerin çizilmesini kolaylaştırır. Plastik veya ağaç malzemeden yapılır. T
cetvelin baş kısmı, resim masasının sol kenarına dayandırılarak sol el ile aşağı
yukarı hareket ettirilir.
Şekil 1.2: T cetvel ve T cetvelin kullanılması
Ø Ölçü ve Ölçek Cetvelleri: Ölçü cetvelleri, resim üzerinden ölçü almak ve ölçülü
resim çizmek için kullanılır. Üzerinde milimetrik bölüntüler bulunur.
5
Şekil 1.3: Çeşitli cetvel türleri
Ölçek cetvelleri ise kenarları birden fazla ölçek ile bölümlendirilmiş ve üçgen kesitli
bir cetvel türüdür. Resimlerin büyültme veya küçültme yapılarak çizilmesinde kullanılır.
Ø Eğri Cetvel(Pistole): Elips, parabol, hiperbol, helis, evolvent, sinüs vb.eğrilerin
birleştirilmesinden oluşturulan bir cetvel türüdür. Çeşitli eğrilerin çiziminde
kullanılır.
Şekil 1.4: Pistole
Ø Paralel Cetvel (Gerçiz): Genellikle resim masalarının bir aparatı olarak kullanılan
ve iki ucundaki makaralardan geçirilen iplerle masa üzerine bağlanan bir cetvel
türüdür.
Şekil 1.5: Paralel cetvel
6
1.1.2.3. Gönyeler
Ø Standart gönyeler: 45° ve 30° (60°) olarak iki türde yapılan standart gönyeler, T
cetveli üzerinde kaydırılarak dikey ve eğik çizgilerin çiziminde kullanılır.
Gönyelerin açıları 45°x45°x90° ve 30°x60°x90° dir. Aynı zamanda bu gönyelerle
15°, 30°, 45°, 60°, 75°, 90°, 105° lik açılar çizilebilir.
45°x45° 30°x60°
Şekil 1.6: Çeşitli gönyeler
Ø Açı Ölçerler (İletki): Standart gönyeler ile çizilemeyen 0° ile 180° arasındaki
veya 0° ile 360° arasındaki açıların ölçüm ve işaretlenmesinde kullanılır.
Şekil 1.7: Çeşitli açıölçer
1.1.2.4. Pergeller
Daire ve yay çizimi ile ölçü taşınmasında kullanılır. Bir pergel takımında bulunan ana
parçalar aşağıda görülmektedir.
Şekil 1.8: Çeşitli pergeller (a) Normal pergel (b) İğne uçlu pergel (c) Uzatma ayağı Mürekkep
çizim ucu (f) Tirlin
7
Şekil 1.9: Pergel resimleri
1.1.2.5. Şablonlar
Ø Daire ve Yay Şablonları: Değişik ölçülerdeki daire ve yayların çiziminde
kullanılır.
(a) (b)
Şekil 1.10: Şablon çeşitleri a) Daire şablon b) Yay şablon
Ø Elips Şablonları: İzometrik, dimetrik, trimetrik perspektif, açı ve ölçülerin
çiziminde kullanılır.
Şekil 1.11: Elips şablonları
8
Ø Yazı Şablonları: Standart harflerin ve rakamların, cins ve büyüklüklerine göre
mika üzerine delinmesiyle yapılmış şablonlardır. Standart, düzgün ve temiz bir yazı
için kullanılır.
Şekil 1.12: Yazı şablonları
Ø Sembol Şablonları: Çeşitli meslek gruplarında kullanılmak üzere yapılan ve
üzerinde o meslekle ilgili sembol, şekil, işaret ve eğrilerin bulunduğu şablonlardır.
Şekil 1.13: Sembol şablonları
1.1.2.6. Kalemler
Ø Kurşun Kalemler: Yazı ve çizim işlemlerinde değişik sertliklerde yapılmış kurşun
kalemler kullanılır. Sertlik yönünden üçe ayrılır:
1. Sert Kalemler: H harfi ile ifade edilir. Sertlik derecesini ifade eden rakamlar harfin
soluna konur (2H, 3H…).
2. Yumuşak Kalemler: B harfi ile ifade edilir. Harfin soluna konulan rakamlar
büyüdükçe yumuşaklığı artar (2B, 3B,…).
3. Orta Sertlikte Kalemler: HB ve F harfleriyle ifade edilir.
Genellikle yazı yazerken HB, kroki çizimi ve ölçülendirmede B veya HB, ince
çizgilerde F veya H, kalın ve koyu çizgilerde B veya 2B kullanılır.
Yumuşak Orta sert Sert
… 4B 3B 2B B HB F H 2H 3H 4H …
Tablo 1.1: Sertliklerine göre kurşun kalem ölçüleri
Ø Takma Uçlu(Versatil) Kalemler: 0,3 - 0,5 - 0,7 - 0,9 mm. kalınlığındaki grafit
uçların bir boru içinden geçirilmesiyle oluşturulan kalemlerdir. Aynı kalınlıkta
çizgi çizilebildiği için genellikle tercih edilir.
9
Şekil 1.14: Takma uçlu kalemler
Ø Teknik Çizim Kalemleri: Genellikle proje çalışmalarında çini mürekkebi ile
kullanılan, aynı kalınlıkta yazılıp çizilebilen kalemlerdir. İlk olarak 1928 yılında
Rotring firması tarafından Rapido ismiyle çıkarılmıştır. Bu nedenle genellikle
rapido kalemi olarak isimlendirilir. Aşağıda numaralarına göre rapido kalemleri ve
çizgi kalınlıkları görülmektedir.
Şekil 1.15: Çizim kalemleri
1.1.2.7. Silgi
Çizim yaparken veya yazı yazarken var olan hataları silmek için kullanılır. Silerken
kâğıdı karalamamalı ve yıpratmamalıdır.
1.1.3. Standart Kağıt Ölçüleri
Teknik resimde kullanılan standart kağıt ölçüleri, A serisi formalarıdır. Resim
kağıtları, tam ölçüsünde veya resim masalarına yapıştırma payı ilaveli olarak kesilir.
A serisi resim kağıtlarının kesilmiş net ölçüleri aşağıda görülmektedir.
1 0
Kağıt Forması
(Adı)
A0 A1 A2 A3 A4 A5 A6
Net ölçüleri (mm) 841x1189 594x841 420x594 297x420 210x297 148x210 105x148
Tablo 1.2: Çizim kağıtları ve ölçüleri
Şekil 1.16: A0 ve A1 kağıt ölçüleri
1.1.4. Çizgi Çeşitleri ve Kullanıldıkları Yerlere Göre Çizim Uygulamaları
Teknik resim, belirlenmiş çeşitli çizgilerden oluşur. Bu çizgilere standart çizgiler
denir. Standart çizgilerin şekilleri, çeşitleri, kullanıldığı yerler ve çizgi kalınlık grupları
aşağıda tablo halinde verilmiştir. Çizgi kalınlık grubunda 1. grup çizgiler büyük boy
formalarda ve büyük resimlerde, 4. grup çizgiler ise en küçük formalarda kullanılır.
Tablo 1.3: Teknik resimde kullanılan çizgi çeşitleri
1 1
Ø Çizgilerin çizilmesinde dikkat edilecek noktalar
1. Çizilecek çizginin çeşidine göre uygun kalem seçilir. Teknik resim dersinde
genellikle kalın çizgiler HB, ince çizgiler H kalemle çizilir. Çizgi kalınlığı yukarıdaki
çizelgede belirtilmiştir.
2. Çizgi çizerken kalem, çizme yönüne doğru 60° eğimle tutulur. Çizilen çizginin
kalınlığı ve koyuluğu her yerde aynı olmalıdır. Bunun için çizim sırasında kaleme belirli bir
baskı uygulanırken aynı zamanda parmaklar arasında hafifçe döndürülür.
Şekil 1.17: Teknik resim kaleminin tutuş açısı
3. Çizilen çizgiler, köşelerde diğer çizgi ile boşluksuz ve birbirini taşmadan
birleşmelidir.
Şekil 1.18: Teknik resimde çizgi birleştirme
4. Kesik orta kalınlıktaki çizgiler çizilirken genellikle çizgi boyu, küçük resimlerde 3
mm, büyük resimlerde 6mm olarak çizilir. Çizilen çizgilerin boyları birbirine eşit ve çizgiler
arasındaki boşluk miktarı da 0,8 ile 1 mm arasında olmalıdır. Kesik çizgilerin köşe yapması
halinde, kesik çizgiler köşelerde birbiri ile birleşmelidir.
Şekil 1.19: Kesikli çizgilerin çizimi
1 2
5. Noktalı ince çizgiler (eksen çizgileri) çizilirken çizgi boyu, resmin büyüklüğüne
göre seçilir. Genellikle küçük resimlerde 6mm, büyük resimlerde daha uzun çizilir. Çizilen
çizgilerin boyları birbirine eşit ve çizgiler arasındaki boşluk miktarı da 0,8 ile 1mm arasında
olmalıdır. Noktalı ince çizgilerin nokta yapması veya kesişmesi halinde kesişme yerleri dolu
çizgilere gelmelidir.
Şekil 1.20: Noktalı çizgi çizimi
1.1.5. Standart Yazı Tipleri ve Norm Yazı Uygulamaları
Yazı, bir anlatım ve anlaşma aracıdır. Teknik resimde de, resmi açıklayıcı bir anlam
ifade eder. Teknik resim yazılarında okumayı güçleştirecek her türlü ayrıntıdan ve
süslemeden kesinlikle kaçınılmalıdır. Yazılar sade ve düzgün olmalıdır. Harfler birbirleriyle
aynı büyüklükte olmalıdır. Yazı yazarken, göz ile yazı arasında yaklaşık 30 cm uzaklık
bulunmalı ve ışık sol taraftan gelmelidir.
Teknik resimde kullanılan yazılar standart (TS 88’e uygun) olup dik yazı ve eğik yazı
olmak üzere iki çeşittir:
Dik yazılar, inşaat ve mimari teknik resimde kullanılır. Harfler ve rakamlar satır
çizgisine dik yazılır.
Eğik yazılar, makine ve elektrik-elektronik teknik resminde kullanılır. Harfler ve
rakamlar satır çizgisine 75° sağa eğik olacak şekilde yazılır.
Aşağıdaki tabloda “h” büyük harflerin yüksekliğini, “c” küçük harflerin (sapsız ve
kuyruksuz harfler) yüksekliğini, “a” iki harf arasındaki aralığı, “e” ardı ardına gelen iki
sözcük arasındaki aralığı, “d” harf çizgilerinin kalınlığını, “b” ise iki satır arasındaki aralığı
göstermektedir.
1 3
Özellikler Oran Boyutlar (mm.)
Yazı yüksekliği (Büyüklüğü)
Büyük harf yüksekliği h
Küçük harf yüksekliği c
(14/14) h
(10/14) h
2,5
---
3,5
2,5
5
3,5
7
5
10
7
14
10
20
14
Harfler arasındaki aralık a
Satırlar arasındaki en az uzaklık b
Sözcükler arasındaki en az aralık e
(2/14) h
(20/14) h
(6/14) h
0,35
3,5
1,05
0,5
5
1,5
0,7
7
2,1
1
10
3
1,4
14
4,2
2
20
6
2,8
28
8,4
Yazı kalınlığı d (1/14) h 0,18 0,25 0,35 0,5 0,7 1 1,4
Tablo 1.4: Yazı ölçüleri
Şekil 1.21: Yazı ölçüleri
Aşağıda dik yazı ve eğik yazı normunda yazılmış harfler ve rakamlar görülmektedir.
Şekil 1.22: Dik ve eğik yazı
Ödev: Siz de şekil 1.23’te verilen büyük, küçük harf ve rakamları A4 kâğıdınıza dik yazı ve
eğik yazı normunda yazınız.
1 4
1.1.6. Yazı Şablonlarını Kullanarak Norm Yazı Yazmak
Yazı şablonları, mika ve benzeri malzemeden yapılır. Şablonun yazıya temas
etmemesi için kenarlarında çıkıntılı bölümler bulunur. Her şablonun üzerine harf anma
yüksekliği yazılır. Şablonlarda yazı kalınlıkları 0.25, 0.35, 0.45, 0.55, 0.70, 0.80, 1.25, 1.50
mm olarak standartlaştırılmıştır.
Şekil 1.23: Yazı şablonu ile yazı yazma
Ø Şablonla yazı yazarken şunlara dikkat edilmelidir:
1. Yazı yüksekliğine uygun şablon seçilir.
2. Rapido kaleminin ucuna mürekkep gelmesi sağlanır.
3. Şablon, bir cetvele dayalı olarak yazı alanına yerleştirilir. Sol elin baş ve serçe
parmağı ile cetvel tutulur. Diğer parmaklarla şablon hareket ettirilir.
4. Yazı sırasında rapido kalemi kağıda dik olarak tutulur.
5. İş bitiminde rapido uçları bol su ile yıkanarak bir bez ile kurulanır.
1.2. Temel Geometrik Çizimler
1.2.1. Doğru Çizimi
Doğru, aşağıda görüldüğü gibi her iki yönden sonsuza kadar uzanan noktalar
kümesine denir. Doğrular, tek veya iki harfle ifade edilir. m doğrusu veya AB doğrusu
gibi…
Şekil 1.24: Doğru şekilleri
1 5
Doğru parçası, iki noktayı en kısa yoldan birleştiren noktalar kümesine denir.
Uzunluğu bellidir. Uçlardaki noktaların harflerine göre isimlendirilir. AB doğru parçası,
CD doğru parçası gibi…
Şekil 1.25: Doğru parçasının gösterimi
1.2.2. Bir Doğru Parçasına Üzerindeki Bir Noktadan Dikme Çıkmak
Aşağıdaki AB doğru parçası üzerindeki nokta, P noktası olsun. Pergelin ayağı P
noktasına konularak r yarıçaplı bir yay çizilir. Bu yayın AB doğru parçasını kestiği noktalar
1 ve 2 olarak isimlendirilir.
Pergelin ayağı sırayla 1 ve 2 noktalarına konularak R yarıçaplı yaylar çizilir. Bu
yayların kesiştiği nokta, C olarak isimlendirilir.
C noktasından P noktasına çizilen doğru, AB doğru parçasına dik olur.
Şekil 1.26: Bir doğru parçasına üzerindeki bir noktadan dikme çıkmak
1.2.3. Bir Doğru Parçasının İstenen Sayıda Eşit Parçalara Bölünmesi
1.2.3.1. Bir Doğru Parçasının İki Eşit Parçaya Bölünmesi
Aşağıdaki AB doğru parçasını iki eşit parçaya bölmek için pergelin ayakları AB doğru
parçasının yarısından biraz fazla açılır ve A noktasına konarak bir yay çizilir.
Pergelin ayarı bozulmadan B noktasına konarak bir yay daha çizilir. Her iki yayın
kesiştiği C ve D noktaları birleştirildiğinde, AB doğru parçası iki eşit parçaya bölünmüş olur.
Şekil 1.27: Bir doğru parçasının iki eşit parçaya bölünmesi
1 6
1.2.3.2. Bir Doğru Parçasının Çok Sayıda Eşit Parçalara Bölünmesi
1. Aşağıdaki AB doğru parçasını, pergel ve gönye kullanarak 5 eşit parçaya bölelim
(Herhangi bir sayı da olabilir).
2. AB doğru parçasının bir ucuna, 30° ile 60° arasında bir AC yardımcı doğrusu
çizilir.
3. Pergelin ayağı bir miktar açılır. AC yardımcı doğrusu üzerine pergel ile A
noktasından başlayarak AB doğrusunu bölmek istediğimiz sayıda bölüntü çizgisi işaretlenir.
4. Son bölüntü çizgisi (5) ile B noktası birleştirilir. Cetvel ve gönye yardımıyla 5B
doğrusuna paralel çizgiler çizilir. Böylece AB doğru parçası 5 eşit parçaya bölünmüş olur.
Şekil 1.28: Bir doğru parçasının çok sayıda eşit parçalara bölünmesi
1.2.4. Dik Açının Oluşturulması
Dik açı, 90°lik açı demektir. Şekil 1.29’daki AB doğru parçasına 90°lik açı
oluşturmak için B ucundan dikme çıkalım.
1. Önce pergelin ayağı B noktasına konur ve r kadar açılarak bir M dairesi çizilir.
2. M dairesinin AB doğru parçasını kestiği nokta 1 olarak numaralandırılır. Pergelin
ayağı 1 numaralı noktaya konarak ayarı bozulmadan M dairesi üzerinde ardı ardına iki nokta
işaretlenir. Bu noktalara 2 ve 3 numaraları verilir.
3. Pergelin ayağı 2 ve 3 noktalarına konarak birer yay çizilir. Her iki yayın kesiştiği
noktaya C ismi verilir.
4. C ve B noktaları bir doğru ile birleştirilir. Böylece AB doğru parçası ile birleşen BC
doğrusu arasında dik açı (90°) oluşmuş olur.
1 7
Şekil 1.29: Dik açı çizimi
1.2.5. Daire İçerisine Düzgün Çokgen Çizimi
1.2.5.1. Üçgen Çizimi
Şekilde görüldüğü gibi önce yatay ve dikey eksen çizgileri çizilir. Sonra M merkezli
belirli çapta bir daire çizilir.
Daha sonra pergel yarıçap kadar (R) açılarak B noktasına konur ve merkezden
geçecek şekilde 1 numaralı yay çizilir.
Yayın daireyi kestiği noktalar birleştirilir. Sonra bu iki nokta tepedeki A noktası ile
birleştirilir. Böylece daire içine üçgen çizilmiş olur. Bu şekilde çizilen üçgenler eşkenar
üçgendir ve her bir iç açısı 60° dir.
Şekil 1.30: Üçgen çizimi
1.2.5.2. Dörtgen Çizimi
Şekilde görüldüğü gibi önce eksen çizgileri çizilir. Sonra M merkezli belirli çapta bir
daire çizilir.
Daha sonra pergel yaklaşık yarıçap kadar açılarak sırayla B ve C noktalarına konur ve
birbirlerini kesen 1 ve 2 numaralı yaylar çizilir. Yayların kesiştiği nokta E harfi ile
isimlendirilir.
1 8
E noktası ile dairenin merkezi (M), bir çizgi ile birleştirilerek uzatılır.
Aynı çizim işlemi diğer tarafta (A ve B noktalarından) tekrarlanır. Burada bulunan
noktada, M noktası ile birleştirilerek uzatılır.
Çizilen bu çizgilerin daireyi kestiği noktalar kendi aralarında birleştirildiğinde daire
içine dörtgen (kare) çizilmiş olur.
Şekil 1.31: Dörtgen çizimi
1.2.5.3. Beşgen Çizimi
Şekil 1.32’te görüldüğü gibi önce eksen çizgileri çizilir. Sonra M merkezli belirli
çapta bir daire çizilir.
Daha sonra pergel yarıçap kadar açılarak B noktasına konur ve daireyi iki noktada
kesecek şekilde 1 numaralı yay çizilir. Yayın daireyi kestiği noktalar bir çizgi ile birleştirilir.
Bu çizginin yatay ekseni kestiği nokta E harfi ile isimlendirilir.
Pergel E noktasından A’ya kadar açılarak 3 numaralı yay çizilir. Bu yayın yatay
ekseni kestiği nokta C harfi ile isimlendirilir. AC uzunluğu, daire içine çizilecek beşgenin bir
kenarının uzunluğuna eşittir.
Pergel AC kadar açılarak A noktasına konur ve daireyi kesecek şekilde 4 numaralı yay
çizilir. Bu yayın daireyi kestiği nokta F harfi ile isimlendirilir. Pergelin açıklığı bozulmadan
F noktasından itibaren daire üzerinde sırayla yaylar çizilerek beşgenin köşe noktaları
bulunur. Bu noktalar birleştirildiğinde daire içine beşgen çizilmiş olur.
1 9
Şekil 1.32: Beşgen çizimi
1.2.5.4. Altıgen Çizimi
Şekilde görüldüğü gibi önce eksen çizgileri çizilir. Sonra M merkezli belirli çapta bir
daire çizilir.
Daha sonra pergel yarıçap kadar açılarak A noktasına konur ve merkezden (M) geçip
daireyi iki taraftan kesecek şekilde bir yay çizilir.
Aynı işlemler, pergel B noktasına konarak tekrarlanır. Bu yayların daire üzerinde
oluşturduğu kesişme noktaları birleştirildiğinde daire içine altıgen çizilmiş olur.
Şekil 1.33: Altıgen çizimi
2 0
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Sürekli kalın, sürekli ince ve kalın
noktalı çizgi uygulamalarını
yapınız.
Ø Araç ve gereçleri temin ediniz.
Ø Şeklin çizilecek kağıt üzerinde
sağ sol ve üstten (varsa diğer
şekiller ile arasında) orantılı
boşluk olacak şekilde çizim
alanını tespit ediniz.
Ø Çizgilerin kalınlıklarının çizgi
boyunca eşit olmasına dikkat
ediniz.
Ø Teknik resim araç-gereçlerini
hazırlayınız.
Ø “Çizgi çeşitleri ve kullanıldıkları
yerlere göre çizim uygulamaları”
konusunu gözden geçiriniz.
Ø Çizgiler yardımıyla çeşitli şekiller
çizmek yararlı olacaktır.
Ø Çizgi kalınlıklarının çizgi
boyunca aynı olması için çizgi
çizerken kalemi kendi etrafında
eşit hızla döndürünüz.
Ø “Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi”ni
norm yazı standartlarına uygun
olarak yazınız.
Ø Araç ve gereçleri temin ediniz.
Ø Norm yazı uygulaması için
gerekli yardımcı çizgileri çiziniz.
Ø Harflerin norm yazı karakterinde
olmasına dikkat ediniz.
Ø Teknik resim yazısına uygun
kalemi hazırlayınız.
Ø Yardımcı çizgiler ince harf
çizgileri kalın olmalıdır.
Ø Harflerin aynı büyüklükte, düzgün
ve okunaklı olmasına dikkat
ediniz.
Ø Doğru ve doğruların parçalara
bölünmesini çizim kağıdınıza
normlara uygun olarak çiziniz.
Ø Dik açı oluşturma şeklini çizim
kağıdınıza normlara uygun olarak
yapınız.
Ø Daire içerisine üçgen, dörtgen,
beşgen, altıgen çizimlerini çizim
kağıdınıza normlara uygun olarak
yapınız.
Ø Araç ve gereçleri temin ediniz.
Ø Şeklin çizilecek kağıt üzerinde
sağ sol ve üstten (varsa diğer
şekiller ile arasında) orantılı
boşluk olacak şekilde çizim
alanını tespit ediniz.
Ø Çizilecek şekilleri öğrenme
faaliyetinde anlatılan sıraya göre
çiziniz (bkz sayfa 16-17).
Ø Temel geometrik çizimlere ilişkin
terimleri ve çizim yöntemlerini
gözden geçiriniz.
Ø Çizim kurallarına uyunuz.(Ana
çizgi yardımcı çizgi ayrımı, norm
yazı kullanma, şeklin kağıda
ortalanması)
Ø Çizim yaparken kâğıdın
kirlenmemesine dikkat ediniz.
Bunun için cetvel ve gönyelerinizi
her zaman temiz tutunuz.
Ø Yaptığınız çizimler hakkında
arkadaşlarınızla görüş
alışverişinde bulununuz.
UYGULAMA FAALİYETİ
2 1
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki işlemlerde kendi çalışmalarınızı kontrol ediniz. Hedefe ilişkin tüm
davranışları kazandığınız takdirde başarılı sayılırsınız.
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır
1. Sürekli kalın çizgileri çizebildiniz mi?
2. Sürekli ince çizgileri çizebildini mi?
3. Kalın noktalı çizgileri çizebildiniz mi?
4. Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi’ni norm yazıya uygun
şekilde yazabildiniz mi?
5. Doğru çizme ve parçalara bölme şekillerini
çizebildiniz mi?
6. Dik açıyı normlara uygun olarak çizebildiniz mi ?
7. Üçgen, dörtgen, beşgen, altıgen şekillerini normlara
uygun çizebildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Performans değerlendirme sonucu “evet”, “hayır” cevaplarınızı değerlendiriniz.
Eksiklerinizi faaliyete dönerek tekrarlayınız. Tamamı “evet” ise diğer öğrenme faaliyetine
geçiniz.
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
2 2
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Bu faaliyet sonunda hangi bilgileri kazandığınızı, aşağıdaki soruları yanıtlayarak
belirleyiniz.
ÖLÇME SORULARI
1. Teknik resimde görünen çevreler ve ayrıtlar (kenarlar) hangi çizgi ile çizilir?
A) Sürekli ince çizgi B) Sürekli kalın çizgi
C) Kesik orta çizgi D) Noktalı ince çizgi
2. Aşağıdakilerden hangisi teknik resimde kullanılan kalem değildir?
A) Kurşun kalem B) Tükenmez kalem
C) Takma uçlu kalem D) Rapido
3. Aşağıdakilerden hangisi teknik resimde kullanılan cetvellerden değildir?
A) Ölçü cetvelleri B) Pistole C) Paralel cetvel D) Açı ölçer
4. Elektrik – Elektronik teknik resminde hangi yazı tipi kullanılır?
A) Dik Yazı B) Eğik Yazı C) Kalın Yazı D) Yamuk yazı
5. İstiklal Marşının ilk iki kıtasını eğik yazı normunda yazınız.
6. Çapını kendinizin belirleyeceği bir daire içine altıgen çiziniz.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
2 3
ÖĞRENME FAALİYETİ-2
Temel izdüşümü kullanarak perspektifi verilen parçanın görünüşlerini hatasız
çizebilecek ve ölçülendirme yapabileceksiniz.
Ø İzdüşüm ve perspektif kavramları ile görünüş çıkarma hakkında araştırma yapınız.
Sonuçlarını rapor halinde sununuz.
2. GÖRÜNÜŞ ÇIKARMA ÇİZİMLERİ
2.1. İzdüşüm Çizimleri
2.1.1. İzdüşüm Hakkında Bilgi
İzdüşüm, bir cismin bir düzlem üzerine çizilmiş şekli veya düzleme düşen
görüntüsüdür. Örneğin, sinemada perdeye düşen görüntü, güneşli bir günde yürürken oluşan
gölgemiz veya bir ışık kaynağından (mum, ampul, vb.) çıkan ışınlarla bir cismin duvara
düşen görüntüsü birer izdüşümdür.
İzdüşümün üzerine düştüğü düzleme izdüşüm düzlemi, izdüşümün düzlem üzerine
düşmesini sağlayan ışınlara izdüşüm ışınları, izdüşüm ışınlarının çıktığı varsayılan noktaya
ise odak noktası (bakış noktası) denir.
2.1.2 İzdüşüm Çeşitleri
2.1.2.1 Merkezi (Konik) İzdüşüm
Işık kaynağının yakın mesafede olması, cismin boyutlarının izdüşüm düzlemine büyük
ve küçük olarak düşmesiyle oluşan izdüşümdür. Işınların cismin köşelerinden geçmesiyle
elde edilen noktalar birleştirilerek cismin izdüşümü oluşturulur. Mimarî, reklamcılık ve
dekorasyon teknik resimlerinin çizimlerinde kullanılır.
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
ARAŞTIRMA
2 4
Şekil 2.1: Merkezi (konik) izdüşüm
2.1.2.2. Paralel İzdüşüm
Işık kaynağının sonsuzda olması, cismin boyutlarının izdüşüm düzlemine büyüme
veya küçülme göstermeden düşmesiyle elde edilen izdüşümdür. Bu izdüşümde ışınlar ışık
kaynağına paraleldir. Paralel izdüşüm, eğik ve dik izdüşüm olmak üzere ikiye ayrılır:
Ø Eğik İzdüşüm: İzdüşüm ışınlarının birbirine paralel ve izdüşüm düzlemine eğik
(90° den farklı açılarda) olarak gelmesi ile izdüşüm düzlemi üzerinde oluşan
görünüşe eğik izdüşüm denir. Bu izdüşüm, eğik perspektif görünüşlerinin
çiziminde kullanılır.
Şekil 2.2: Paralel izdüşüm
Ø Dik İzdüşüm: İzdüşüm ışınlarının düzleme dik gelmesi sonucu oluşan izdüşüme
dik izdüşüm denir. Bu izdüşümde izdüşüm çizgileri cismin bir yüzüne dik geldiği
için, cismin o yüzü ile izdüşümü aynı büyüklükte olur. Teknik resimde en çok
kullanılan izdüşüm şeklidir. Özellikle görünüş çıkarmada bu izdüşüm çok
kullanılır.
Şekil 2.3: Dik izdüşüm
2 5
2.1.3. Temel İzdüşüm Düzlemleri, Temel Görünüşlerin Adlandırılması ve
Çizilmesi
Üretimi yapılacak bir parçanın sadece bir yüzeyinin görüntüsü o parçayı tanımlamaya
yetmez. Yani cismin tek yönden görünüşü o cisim hakkında yeterli bilgiyi vermez. Bu
nedenle cisimlerin görüntüleri tek değil birden fazla izdüşüm düzlemine düşürülür.
Üzerine izdüşüm çizilecek olan düzlemler birbirine bitişik ve dik kabul edilir. İzdüşüm
düzlemlerinin daha iyi anlaşılması için boş bir küpün açılımını örnek olarak verebiliriz.
Şekil 2.4: Temel izdüşüm düzlemleri
Yukarıda küpün açılımı yapılarak altı temel düzlem elde edilmiştir. Birer numara ile
gösterilen bu düzlemlere temel izdüşüm düzlemleri denir.
1 Numaralı düzlem : Alın düzlem (Düşey düzlem)
2 Numaralı düzlem : Üst düzlem
3 Numaralı düzlem : Sağ yan düzlem
4 Numaralı düzlem : Sol yan düzlem
5 Numaralı düzlem : Alt düzlem (Yatay düzlem)
6 Numaralı düzlem : Arka düzlem
Görünüş çıkarmada genellikle temel izdüşüm düzlemlerinden yatay düzlem, alın
düzlem (düşey düzlem) ve sağ yan düzlem (bazen sol yan düzlem de olabilir) kullanılır.
Yan düzlemlere profil düzlem de denir. Şekil 2.5’te bu üç düzlemin açılımı görülmektedir.
2 6
(a) (b)
Şekil 2.5: Görünüş çıkarmada kullanılan düzlemleri
Cismin, alın (düşey) düzlemdeki görüntüsüne ön görünüş, yan (profil) düzlemdeki
görüntüsüne yan görünüş, yatay düzlemdeki görüntüsüne üst görünüş denir. Aşağıda bir
cismin izdüşüm düzlemlerindeki ön, yan ve üst izdüşümleri ve bu izdüşümlerin görünüşleri
görülmektedir.
(a) (b)
Şekil 2.6: Perspektifin düzleme aktarılması
2.2. Görünüş Çıkarma
Temel izdüşüm düzlemlerine, dik izdüşüm yöntemiyle çizilen izdüşümlere görünüş
denir. Cisimlerin, temel izdüşüm düzlemlerine görünüşlerinin çizilmesine de görünüş
çıkarma denir.
Görünüş çıkartılmadan önce cisim çok iyi incelenmelidir. Böylece cisim, en iyi ifade
edilebilecek şekilde tutularak en az görünüş sayısı ile en uygun bakış yönü belirlenir. Bazı
cisimler için bir veya iki görünüş yeterli olurken bazı cisimler için üçten fazla görünüş
gerekebilir. Parça görünüşlerinin çizilmesi ve çizilmiş görünüşlerin okunması, bu konuda bol
miktarda alıştırma yapmayı gerektirir.
2 7
Boşlukta yer kaplayan her cismin yükseklik, genişlik ve derinlik olmak üzere üç
boyutu vardır. Eksiksiz bir anlatım için bu boyutlarla birlikte parçanın bitmiş halini gösteren
resmin de çizilmesi gerekir. Bunun için değişik yapıdaki parçalara çeşitli yönlerden
bakılarak görünüşleri çizilmeli, aynı zamanda çeşitli parça görünüşleri incelenmelidir.
Böylelikle görünüş çizimi ve görünüş okuma alışkanlığı kazanılır.
Çizilmiş görünüşler incelenirken öncelikle cisim beyinde canlandırılmalıdır. Sonra
görünüşlerin isimleri ve konumları belirlenir. Bu sırada görünüşlere bakarak cismin boyutları
ve görünüşlerin birbirleriyle ilişkileri belirlenmeye çalışılır. Görünüşlerde delikler veya kesik
çizgiler (görünmeyen kısımlar) varsa, ifade ettikleri yerler belirlenerek inceleme tamamlanır.
Yapılan bu inceleme sonunda cismin şekli ve boyutları hakkında fikir sahibi olunmalıdır.
2.2.1. Üç Görünüşle Çizilmiş Resimlerin İncelenmesi
Aşağıda üç görünüşü çizilmiş bir cisim görülmektedir. Cismin önündeki ok işareti
bakış yönünü göstermektedir. Buradaki cismi kibrit kutusuna benzetebiliriz. Bir kibrit
kutusuna şekildeki gibi bakınız. Çizimleri inceleyerek siz de kibrit kutusunun üç görünüşünü
çizmeye çalışınız.
(a) (b)
Şekil 2.7: Görünüş çıkarma
Aşağıdaki şekilde, aynı cismin başka bir yönden bakılarak çizilmiş üç görünüşü
görülmektedir. Bir önceki bakış açısı ile buradaki bakış açısını ve görünüş çizimlerini
karşılaştırınız.
2 8
(a) (b)
Şekil 2.8: Görünüş çıkarma
Ödev: Aşağıdaki şekilde aynı cisme bir diğer yönden bakılmıştır. Bu bakış yönüne göre ön
görünüşü ve üst görünüşü çizilmiş, sol yan görünüşü ise eksik bırakılmıştır. Şekli
inceleyerek, eksik bırakılan sol yan görünüşü şekil üzerinde tamamlayınız.
(a) (b)
Şekil 2.9: Görünüş çıkarma
2.2.2. Perspektiflerden Görünüş Çıkarma
Cisimlerin genel biçimleri hakkında bilgi vermek için çizilen ve cismin üç boyutunu
tek bir görünüşle ifade eden resimlere perspektif resimler denir.
2 9
Perspektiflerden görünüş çıkarırken önce ön görünüş çizilir. Daha sonra sırayla yan
görünüş ve üst görünüş veya üst görünüş sonra yan görünüş çizilir. Şekil 2.10’da
perspektifi verilen cismin ön, yan ve üst görünüşlerini çizelim. Bu çizim sırasını diğer
çizimlerinizde de kullanabilirsiniz.
1. Kotlama çizgileri çizilir.
2. Yatay ve dikey kotlama çizgilerine paralel ve eşit uzaklıkta, yardımcı çizgiler (2 ve
4 numaralı çizgiler) çizilir.
2.2.2.1. Ön Görünüş
1. Alın(düşey) düzlemde 2 numaralı yatay çizgi üzerinde 35 mm. alınır. A ve B
bulunur.
2. A noktasından 40 mm dik çıkılır.
3. B noktasından 20 mm dik çıkılır.
4. C noktasından yataya paralel 20 mm çizilir.
5. D noktasından yataya dik 20 mm çıkılır.
6. E ve F birleştirilir.
7. Ön görünüş çizilmiş olur.
2.2.2.2. Yan Görünüş
1. Sağ yan (profil) düzlemde BA doğrusunun uzantısı 30 mm çizilir.
2. EF doğrusunun uzantısı 30 mm çizilir.
3. G ve İ noktaları birleştirilir.
4. H ve J noktaları birleştirilir.
5. CD uzantısı KL bulunur.
6. Yan görünüş çizilmiş olur.
2.2.2.3. Üst Görünüş
1. Üst görünüş, ön ve yan görünüş yardımıyla çizilir. Bunun için önce pergel O
noktasına (merkez) konur. Y ve M noktaları düşey eksene kadar pergelle taşınarak Z
ve N noktaları belirlenir. Bu taşıma işlemi 45° lik gönye ile de yapılabilir.
2. B, D ve A noktaları yatay düzleme taşınarak U, S ve V noktaları belirlenir. Bu
noktalar, N noktasının uzantısı olan P, T ve R noktaları ile birleştirildiğinde üst
görünüş çizilmiş olur.
3 0
Şekil 2.10: Perspektife göre görünüş çıkarma
Aşağıda perspektifi görülen bir başka cismin üç görünüşü verilmiştir. Dikkatle
inceleyiniz ve siz de A4 kâğıdına çiziniz.
(a) (b)
Şekil 2.11: Perspektife göre görünüş çıkarma
3 1
!!! Aşağıdaki perspektif resmi dikkatle inceleyiniz. Cismin alt tarafındaki kanal, üst ve
yan görünüşlerde görülmeyeceği için kesik orta çizgi ile gösterilmiştir.
(a) (b)
Şekil 2.12: Perspektife göre görünüş çıkarma
2.3. Ölçek ve Ölçülendirme
2.3.1. Ölçülendirmenin Gereği ve Önemi
Parçaların yapımı için gerekli ölçülerin belirli kurallara göre parça üzerinde veya
görünüşlerin üzerine yazılması işlemine ölçülendirme denir.
Teknik resimde izdüşüm kurallarına göre çizilmiş bir parçanın görünüşleri, o parçanın
sadece biçimi hakkında bilgi verebilir. Bunun yanı sıra parçanın boyutlarını ifade eden
bilgilere de ihtiyaç duyulur. Ayrı ayrı yerlerde ve ayrı ayrı işçiler tarafından yapılan
parçaların, yerlerine takıldıkları zaman sorunsuz çalışmaları gerekir. Bu özelliklere sahip
parçaların üretimi, ancak eksiksiz ve kurallara uygun ölçülendirilmiş çizimlerle mümkündür.
Ayrıca kırılmış, bozulmuş parçaların yeniden yapılması sırasında da ölçülendirmenin önemi
ve gerekliliği ortaya çıkar.
Ölçülendirme, sadece parçaların boyutlarının belirtilmesinde kullanılmaz. Aynı
zamanda elektrik projelerinde ve elektronik devre dizaynlarında da büyük önem taşır.
2.3.2. Ölçekler
Teknik resmi çizilen cisimlerin bazıları çok küçük, bazıları ise çok büyük boyutlu
olabilir. Bu nedenle büyük boyutlu cisimlerin resimleri küçük, küçük boyutlu cisimlerin
resimleri ise büyük çizilmelidir.
Teknik resmi çizilen parçanın resim üzerindeki çizim ölçüsünün, o parçanın gerçek
ölçüsüne oranına ölçek denir.
3 2
2.3.2.1. Ölçek Çeşitleri
Ø Gerçek Ölçek: Parçaların üzerinden alınan ölçülere göre çizilen ölçek çeşididir.
Ölçek 1:1 diye belirtilir.
Ø Küçültme Ölçeği: Büyük parçaların küçültülerek çizildiği ölçek çeşididir. Ölçek
1:5, 1:10, 1:20, 1:50…… diye belirtilir.
Ø Büyültme Ölçeği: Küçük parçaların büyültülerek çizildiği ölçek çeşididir. Ölçek
2:1, 5:1, 10:1, 20:1, 50:1…… diye belirtilir.
2.3.3. Ölçülendirme Elemanları ve Ölçülendirme Kuralları
Ø Ölçü Sınır Çizgisi: Sürekli ince çizgi olup çizgi kalınlığı 0,25mm’dir.
Ölçülendirilecek elemana dik veya gerektiğinde eğik, ancak birbirine paralel olarak
çizilmelidir.
Şekil 2.13: Ölçeklendirme
Ø Ölçü Çizgisi: Sürekli ince çizgi olup, çizgi kalınlığı 0,25 mm’dir. Görünüşten
yaklaşık 7–10 mm uzaklıkta bulunmalıdır. Uçları oklarla sınırlandırılır.
Şekil 2.14: Ölçü çizgisi
Ø Ölçü Oku: Ölçü oklarının büyüklükleri, çizilen resimlerin büyüklüklerine göre
değişir. Ölçü oklarının önce çevresi çizilir, sonra içi karalanarak doldurulur.
3 3
Şekil 2.15: Ölçü oku
Ø Ölçü Rakamları: Ölçü rakamları düzgün ve okunaklı yazılmalıdır. Ölçü çizgisinin
tam ortasına ve 1mm üst tarafına yazılır.
Şekil 2.16: Ölçü rakamları
Görünüşlerin daha kolay okunmasını sağlayacak ölçüler dışındaki tüm
ölçülendirmeler, görünüşlerin dış tarafında yapılmalıdır. Resimler hangi ölçekle çizilirse
çizilsin, üzerine parçanın gerçek büyüklüğünü gösteren ölçüler yazılmalıdır.
Aşağıda ön ve yan görünüşleri verilen bir parçanın ölçülendirilmesi ve ölçülerin resim
üzerindeki dağılışı görülmektedir. Dikkatle inceleyiniz.
3 4
Şekil 2.17: Ölçülendirme
Aşağıda çeşitli parçaların ölçülendirilmiş resimleri görülmektedir. Resimleri
inceledikten sonra siz de farklı görünüşler çizerek ölçülendiriniz.
Şekil 2.18
Şekil 2.19: Farklı görünüş ve ölçülendirme
3 5
Şekil 2.20: Farklı görünüş ve ölçülendirme
3 6
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Üç görünüşle çizilmiş
resimleri inceleyiniz.
Ø Çeşitli teknik resim kitaplarından
veya internetten üç görünüşle çizilmiş
resimler bulunuz.
Ø Perspektif görünüşlere hangi yönden
bakıldığını ve üç görünüşten
hangisinin cismin hangi yüzüne ait
olduğunu inceleyiniz.
Ø Yaptığınız incelemeleri not almanız
veya çizerek kaydetmeniz yararınıza
olacaktır.
Ø Perspektiflerden görünüş
çiziniz.
Ø Araç ve gereçleri temin ediniz.
Ø Perspektifleri inceleyiniz.
Ø Perspektif üzerindeki
detayların görünüşte nasıl
ifade edileceğini
tasarlayımnız.
Ø Perspektif çizilecek kağıtta
çizim alanını belirleyiniz.
Ø Görünüşleri teknik resim
normlarına uygun olarak
çiziniz.
Ø Teknik resim araç- gereçlerini
hazırlayınız.
Ø Çeşitli cisimler ve perspektif resimler
bulunuz. Bulduğunuz cisimlere ve
resimlere farklı açılardan bakarak
cismi en iyi ifade edebilecek
görünüşleri belirleyiniz.
Ø Bu görünüşleri A4 kâğıdına çiziniz.
Ø Yaptığınız çizimler hakkında
arkadaşlarınızla görüş alışverişinde
bulununuz.
Ø Çizimlerinizin doğruluğunu
öğretmeninize kontrol ettiriniz.
Ø Varsa eksik ve yanlışlarınızı
düzeltiniz. Gerekirse çizimi
tekrarlayınız.
Ø Ölçülendirme uygulamaları
yapınız.
Ø Araç ve gereçleri temin ediniz.
Ø Ölçülendirme yapılacak
şekildeki detayları tespit
ediniz.
Ø Ölçülendirme sınır ve ölçü
çizgilerini çiziniz.
Ø Ölçüleri ölçü çizgileri üzerine
normlara uygun olarak
yazınız.
Ø Ölçülendirme için daha önce
yaptığınız görünüş çizimlerini
kullanabilirsiniz.
Ø Uygulamaya geçmeden önce
ölçülendirme kurallarını tekrar
inceleyiniz.
Ø Eksik ölçülendirme yapmamaya
dikkat ediniz.
Ø Rakam ve harflerin düzgün ve
okunaklı olmasına dikkat ediniz.
Ø Yapacağınız her uygulama kendinizi
geliştirmenize yardımcı olacaktır.
UYGULAMA FAALİYETİ
3 7
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki işlemlerde kendi çalışmalarınızı kontrol ediniz. Hedefe ilişkin tüm
davranışları kazandığınız takdirde başarılı sayılırsınız.
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayır
1. Üç görünüşle çizilmiş şekilleri araştırarak bulabildiniz mi?
2. Üç görünüş çiziminde hangi yönlerden bakıldığını gözlemlediniz
mi?
3. Öğrenme faaliyetindeki üç görünüş şekillerini çizim kağıdına
normlara uygun çizebildiniz mi?
4. Elinizdeki üç görünüşlerden perspektif resimleri çizebildiniz mi?
5. Değişik perspektif şekilleri elde edebildiniz mi?
6. Elde ettiğin perspektif şekillerini incelediniz mi?
7. Perspektif şekillerinin hangi metotla çizildiğini incelediniz mi?
8. Perspektif şekillerinin üç görünüşünü normlara uygun çizebildiniz
mi?
9. Çizdiğin tüm şekilleri normlara uygun bir şekilde
ölçülendirebildiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Performans değerlendirme sonucu “evet”, “hayır” cevaplarınızı değerlendiriniz.
Eksiklerinizi faaliyete dönerek tekrarlayınız. Tamamı “evet” ise diğer öğrenme faaliyetine
geçiniz.
PERFORMANS DEĞERLENDİRME
3 8
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME SORULARI
1. Perspektiflerden görünüş çıkarırken önce hangi görünüş çizilir?
A) Ön
B) Üst
C) Yan
D) Arka
2. Gerçek ölçek’te, Ölçek …….. diye belirtilir.
A) 1:2
B) 2:1
C) 1:1
D) 1:4
3. Perspektiflerden görünüş çıkarırken görünmeyen çevre ve kenarların çiziminde hangi çizgi
kullanılır?
A) Sürekli ince çizgi
B) Sürekli kalın çizgi
C) Kesik orta çizgi
D) Noktalı ince çizgi
4. Ölçülendirme yapılırken ölçü çizgisi görünüşten yaklaşık ne kadar uzaklıkta bulunmalıdır?
A) 1-3mm
B) 7-10mm
C) 15-18mm
D) 18-20mm
5.
· Bir cismin bir düzlem üzerine çizilmiş şekli
· Bir cismin bir düzleme düşen görüntüsü
· Güneşli bir günde yürürken yerde oluşan gölgemiz
· Sinemada perdeye düşen görüntü
Yukarıdaki olaylarda elde edilen görüntülere ne denir?
A) Şekil B) Resim C) Perspektif D) İzdüşüm
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
3 9
6. Aşağıda perspektif resmi görülen cismin üç görünüşü verilmiştir. Bu görünüşlerin, cismin
hangi görünüşleri olduğunu altlarına yazınız.
7. Aşağıda perspektif resmi görülen cismin ön, üst ve sol yan görünüşlerini çiziniz.
4 0
MODÜL DEĞERLENDİRME
Modül sonunda öğretmeniniz size, uygulama faaliyetleri sonunda verilen ölçme
araçlarına benzer çeşitli ölçme araçları uygulayacaktır. Bu ölçme araçları ile sizin modül
sonunda kazanacağınız bilgi, beceri, tavır-tutum ve davranışlarınız ölçülecektir.
Uygulama faaliyetlerinde verilen yazı, çizim ve ölçülendirme konularına ilişkin çok
sayıda uygulama yapmanız yararınıza olacaktır. Yapacağınız uygulamalar sonrasında
aşağıdaki değerlendirme tablosunu kullanarak kendinizi değerlendirebilirsiniz. Bu
değerlendirme sonucunda hatalarınız veya eksiklikleriniz varsa ilgili konuyu tekrar gözden
geçiriniz. Çeşitli kaynaklardan araştırma yaparak ve arkadaşlarınızla bilgi alışverişinde
bulunarak eksikliklerinizi giderebilirsiniz.
DEĞER ÖLÇEĞİ
DEĞERLENDİRME
ÖLÇÜTLERİ Çarpan
X
Zayıf
0
Ortanın
altı
1
Orta
2
İyi
3
Çok
İyi
4
Toplam
Yazıları, normlara uygun yazma 5
Çizgileri, normlara uygun çizme 5
Temel geometrik çizimleri normlara
uygun yapma
4
Görünüş çıkarma çizimlerini
normara uygun yapma
4
Ölçülendirmeleri eksiksiz tekniğine
ve normlara uygun yapma
4
Kâğıdın düzeni ve temizliği
3
Toplam
Modül sonunda öğretmeniniz, size çeşitli ölçme araçları uyguladıktan sonra
yukarıdaki değerlendirme tablosuna benzer bir tablo aracılığı ile modülle ilgili durumunuzu
değerlendirecektir.
MODÜL DEĞERLENDİRME
4 1
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 CEVAP ANAHTARI
1 B
2 B
3 D
4 B
5
6
CEVAP ANAHTARLARI
4 2
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 CEVAP ANAHTARI
1 A
2 C
3 C
4 B
5 D