EL VE GÜÇ ALETLERİ

1. KONTROL VE VİDA SIKMA ALETLERİ .....................................................................3
1.1. Kontrol Kalemleri .....................................................................................................3
1.1.1. Lambalı Kontrol Kalemleri.................................................................................4
1.1.2. Dijital Kontrol Kalemleri....................................................................................4
1.2. Tornavidalar..............................................................................................................4
1.2.1. Düz Uçlu Tornavidalar.......................................................................................6
1.2.2. Yıldız Uçlu Tornavidalar....................................................................................6
1.2.3. Tork Tornavidalar ..............................................................................................7
1.2.4. Saatçi Tornavidaları ...........................................................................................7
1.2.5. Çok Uçlu Tornavidalar.......................................................................................7
1.2.6. Şarjlı Tornavida .................................................................................................8
UYGULAMA FAALİYETİ.............................................................................................9
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.................................................................................11
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ...............................................................................................12
2. BASİT KESİCİ VE ŞEKİLLENDİRİCİ ALETLER.......................................................12
2.1. Pense ......................................................................................................................12
2.2. Yankeski .................................................................................................................13
2.3. Kargaburun.............................................................................................................13
2.4. Kablo Soyma Pensi .................................................................................................13
2.5. Keskiler ..................................................................................................................15
2.6. Cımbız ....................................................................................................................15
2.7. Nokta......................................................................................................................15
2.8. Çizecek (Bız) ..........................................................................................................16
2.9. Bıçak ve Çakı..........................................................................................................16
2.10. Maket Bıçağı.........................................................................................................16
2.11. Çekiçler.................................................................................................................17
2.12. Eğeler ...................................................................................................................18
2.12.1. Eğe Çeşitleri...................................................................................................18
2.13. Testereler ..............................................................................................................19
2.14. Makaslar ...............................................................................................................20
UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................21
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.................................................................................23
ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ...............................................................................................24
3. KESİCİ VE DELİCİ ALETLER.....................................................................................24
3.1. Kesici Aletler ..........................................................................................................24
3.2. Delici Aletler (Matkaplar) .......................................................................................26
3.3. Kırıcı Delici Matkaplar............................................................................................29
3.4. Tezgâh Tipi Matkaplar ............................................................................................29
3.5. El Tipi Matkap........................................................................................................30
UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................31
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.................................................................................32
ÖĞRENME FAALİYETİ-4 ...............................................................................................33
4. ÖLÇÜM ALETLERİ .....................................................................................................33
İÇİNDEKİLER
ii
4.1. Şerit Metre..............................................................................................................33
4.2. Katlanabilir Metre...................................................................................................34
4.3. Mikrometre.............................................................................................................34
4.4. Kumpas...................................................................................................................35
UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................36
ÖLÇME VE ĞERLENDİRME......................................................................................37
ÖĞRENME FAALİYETİ-5 ...............................................................................................38
5. ANAHTAR TAKIMLARI .............................................................................................38
5.1. Kombine Anahtar Takımı........................................................................................38
5.2. Yıldız Anahtar Takımı.............................................................................................39
5.3. Lokma Anahtar Takımı ...........................................................................................39
5.4. Alyen Anahtar.........................................................................................................40
5.5. Kurbağacık Anahtar ................................................................................................40
5.6. Boru Anahtarı .........................................................................................................40
5.7. Takım Çantası.........................................................................................................41
UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................42
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.................................................................................44
ÖĞRENME FAALİYETİ-6 ...............................................................................................45
6. LEHİMLEME MALZEMELERİ....................................................................................45
6.1. Lehimleme..............................................................................................................45
6.2. Havya .....................................................................................................................46
UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................47
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.................................................................................48
ÖĞRENME FAALİYETİ-7 ...............................................................................................49
7. DİĞER FAYDALI EKİPMANLAR...............................................................................49
7.1. Silikon Tabancası....................................................................................................49
7.2. Deney Bordu...........................................................................................................49
7.3. Yağdanlık ...............................................................................................................50
7.4. Merdiven.................................................................................................................50
7.5. Spatula....................................................................................................................51
7.6. Murç.......................................................................................................................51
7.7. Mengene .................................................................................................................52
7.8. Çektirme .................................................................................................................52
7.9. Zımpara ..................................................................................................................52
7.10. Giyotin Makası......................................................................................................53
7.11. Bileme Taşı...........................................................................................................53
7.12. Su Terazisi ............................................................................................................54
7.13. Perçin Makinesi.....................................................................................................54
7.14. El Feneri ...............................................................................................................55
UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................56
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.................................................................................57
ÖĞRENME FAALİYETİ-8 ...............................................................................................58
8. İŞ GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ EKİPMANLAR................................................................58
8.1. İş Gözlüğü ..............................................................................................................58
8.2. Toz Tutucu..............................................................................................................59
8.3. Çizme .....................................................................................................................59
8.4. Eldiven ...................................................................................................................59
ii i
8.4.1. Kauçuk Eldiven................................................................................................60
8.4.2. Deri Eldiven.....................................................................................................60
UYGULAMA FAALİYETİ...........................................................................................61
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME.................................................................................63
MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................64
CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................65
KAYNAKLAR..................................................................................................................67
iv
AÇIKLAMALAR
KOD 522EE0016
ALAN Elektrik Elektronik Teknolojisi
DAL/MESLEK Alan Ortak
MODÜLÜN ADI El ve Güç Aletleri
MODÜLÜN TANIMI Temel el ve güç aletlerini kullanmakla ilgili temel bilgi ve
becerilerin kazandırıldığı öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖN KOŞUL Duyu organlarının kullanımında herhangi bir özrün
olmaması.
YETERLİK
Temel el ve güç aletlerinin kullanım amacını, güvenli
kullanım için yöntem ve teknikleri öğrenmek.
MODÜLÜN AMACI
Genel Amaç
Gerekli atölye ortamı ile el güç aletleri donanımları
sağlandığında her türlü el ve güç araçlarını tanıyarak
güvenli, verimli, amacı ve tekniğine uygun olarak
kullanabileceksiniz.
Amaçlar
1. Kontrol kalemleriyle devrede enerji kontrolünü
yapabileceksiniz ve çeşitli vida sıkma elamanları ile
devre ve malzeme bağlantılarını yapabileceksiniz.
2. Basit kesici ve şekillendirici aletleri tanıyarak bunların
güvenli, verimli, tekniğine uygun kullanım ve uygulama
şekillerini öğreneceksiniz.
3. Kesici ve delici aletleri tanıyarak, bu aletlerin güvenli
kullanım ve uygulama özelliklerini öğrenecek ve
aletlerin iş gören parçalarını tanıyarak değişimini
yapabileceksiniz.
4. Ölçüm aletlerini tanıyarak temel mesafe ölçümlerini ve
mesleğiyle ilgili malzemelerin ölçümünü
yapabileceksiniz.
5. Anahtar takımlarını tanıyarak bunları kullanma ve
uygulama becerisini kazanacaksınız.
6. Lehimleme malzemelerini tanıyacak ve bunların
kullanım ve uygulama özelliklerini öğreneceksiniz.
7. Diğer faydalı el ve güç araç çeşitlerini tanıyacak ve
bunların kullanım özelliklerini öğreneceksiniz.
8. İş güvenliği ile ilgili araç ve gereçleri tanıyacak,
bunların kullanım amaçlarını ve kullanım yerlerini
bileceksiniz.
AÇIKLAMALAR
v
EĞİTİM ÖĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Atölye ortamı, takımhane, takım çantası, el aletleri panosu,
gibi el ve güç aletlerinin bulunduğu ortamlar ve bu ortamda
bulunan kontrol ve vida sıkma aletleri, ölçüm cihazları,
basit kesici ve şekillendirici aletler, iş güvenliği ile ilgili
malzemeler, anahtar takımları, lehimleme malzemeleri,
diğer faydalı el ve güç araçları donanımları.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Modül sonunda el ve güç aletlerini tanıma ve kullanma ile
ilgili bir değerlendirme tablosu hazırlanmıştır. Bu
değerlendirme tablosunda her bir faaliyet için puanlama
yapılarak toplam puana erişilir. Yeterli puana erişilmesi
sonunda modül başarı ile tamamlanmış olacaktır. Ayrıca
her bir faaliyet sonrasında o faaliyetle ilgili değerlendirme
soruları ile de öğrenci kendi kendini değerlendirecektir.
Öğretmen modül sonunda size ölçme aracı (uygulama,
soru-cevap)uygulayarak modül uygulamaları ile
kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir.
v i
1
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Atalar “ALET İŞLER EL ÖĞÜNÜR” demişler. Pek çok kişi de tanıdığı ve
kullanmasını bildiği bu aletlerle mesleğinin dışında kendisine ait alet, makine ve araçlarını
tamir edebilmekte, hobi amaçlı çalışmalarla boş zamanlarını değerlendirerek hoşça vakit
geçirebilmektedir.
Teknolojinin her geçen gün hızla ilerlediği bu zamanda işlerinizi daha kolay
yapabilmeniz için kullanacağınız el ve güç aletlerinde sürekli yenilikler olmaktadır. Daha
kullanışlı daha güvenli ve kullanımı gayet kolay hale getirilen bu el ve güç aletlerini
tanımanız sizlerin mesleğinizi icra ederken vazgeçilmeziniz olduğunu göreceksiniz.
Bu modül sonunda edineceğiniz bilgi ve beceriler ile elektrik elektronik alanında her
türlü işlerinizi yapmak için vazgeçilmez olan el ve güç aletlerini tanımanız için çok yararlı
olacaktır.
Çeşitli El ve Güç Aletleri
GİRİŞ
2
3
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
Kontrol kalemleri ve vida sıkma aletlerini (tornavidalar) tanıyacaksınız. Hemen
sonrasında kontrol kalemleriyle devrede enerji olup olmadığının ölçümünü yapabilecek ve
çeşitli özellikte tornavidalarla (düz ve yıldız uçlu) sıkma ve açma işlemleri yeterliği
kazanacaksınız.
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlar olmalıdır:
Ø Kontrol ve vida sıkma aletlerinin çeşitlerini araştırınız.
Ø Kontrol ve vida sıkma aletlerinin kullanım amaçlarını, şekillerini öğreniniz.
Araştırma ve öğrenme işlemleri için internet ortamı ve el ve güç aletlerinin satıldığı
mağazaları gezmeniz gerekmektedir. Bu aletleri kullanan kişilerle görüşerek bir izlenim
edininiz.
1. KONTROL VE VİDA SIKMA ALETLERİ
1.1. Kontrol Kalemleri
Kontrol kalemleriyle devrede enerji veya kaçak olup olmadığı ve cihaz kontrolü gibi
işlemler yapılır.
Bu kontrol işlemleri yapılırken dikkatli olunmalıdır. Kontrol kalemleri ile ölçüm
yapılırken dik tutulmalıdır ve dikkatli olunmalıdır. Yan tutulması veya dikkatsiz ölçüm
yapılması neticesinde kısa devre (faz-nötr, faz-faz çakışması) durumu ile karşılaşılabilinir.
Kontrol kalemlerinin uçları hassas olduğundan tornavida yerine kullanılması doğru değildir.
Tornavida yerine kullanılması durumunda uçları çabucak bozulur; ayrıca tornavidalar kadar
darbelere dayanıklı olmadıklarından çabucak kırılıverir. Kontrol kalemi ancak ve ancak
devrede gerilim olup olmadığının kontrolünde kullanılır.
Kontrol kalemlerini iki grupta incelemek mümkündür:
Ø Lambalı kontrol kalemleri
Ø Dijital kontrol kalemleri.
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ
ARAŞTIRMA
4
1.1.1. Lambalı Kontrol Kalemleri
Tornavidaya benzeyen kontrol kalemi içerisinde direnç, yay ve neon lamba bulunur.
Sağ elimizle yalıtkan sapını tuttuğumuz kontrol kaleminin iletken tornavida ucu, akımın olup
olmadığını anlamak istediğimiz yere dokundurulur. Diğer ucuna başparmağımızı
bastırdığımızda lambanın çalışması ile faz hattının olup olmadığı anlaşılır.
1.1.2. Dijital Kontrol Kalemleri
Gerilim ve faz kontrolü yapan dijital kontrol aletleridir. Gerilim kontrol aleti ile AC
veya DC faz nötr hatlarındaki gerilimin olup olmadığı belirlenir.
Resim 1.1: Lambalı ve dijital kontrol kalemleri
1.2. Tornavidalar
Tornavidalar vidaların sökülmesinde ve sıkıştırılmasında kullanılır. Tornavidaların
uçları çelikten yapılmış olup sap kısımları ve hatta gövdelerinin bir kısmı yalıtılmıştır. El
giremeyen yerlere vida takılmasında kullanılan özel tornavidaların uç kısımlarına vida tutma
düzenekleri ilave edilmiştir.
Tornavida avuç içindeki parçaları sökmek amacıyla kullanılmamalıdır. Tornavidanın
ucu kayarak avuç içine saplanabilir. Bu yüzden yerde veya masa üstünde çalışılmalıdır.
5
Resim 1.2: Çeşitli tornavidalar
Bozuk uçlu tornavidalar kullanılmamalıdır. Bunlar vida başlarını bozarak vidaları
sökülemez hale getirebilir.
Ayrıca aşağıdaki tornavidaların dışında özel amaçlar için imal edilmiş çok çeşitli
tornavidalarda bulunmaktadır. Vida başlarının şekillerine, kalınlıklarına göre çeşitli tip ve
boylarda tornavidalar bulunur.
Resim 1.3: Çeşitli tornavidalar
6
Tornavida çeşitleri:
Ø Düz uçlu tornavida (düz başlı vidalar için kullanılır.)
Ø Yıldız uçlu tornavida (yıldız başlı vidalar için kullanılır.)
Ø Saatçi tornavidası takımı
Ø Çok uçlu tornavida
Ø Şarjlı tornavidalar
1.2.1. Düz Uçlu Tornavidalar
Bu alet düz başlı vidaların sıkılmasında ve sökülmesinde kullanılır. Dar ve geniş uçlu
çeşitleri olduğundan her vida için uygun tornavida kullanılmalıdır. Tornavidanın ucunu vida
başındaki kanala tam oturtulmalı ve kaydırmadan kullanılmalıdır. Bunun için tornavidanın
ucu bozulmuş ise düzeltilmelidir. Aksi takdirde vidanın kanalı bozulup, vida sökülemez hale
gelir.
Resim 1.4: Düz uçlu tornavidalar
1.2.2. Yıldız Uçlu Tornavidalar
Yıldız başlı diye adlandırılan vidalar için kullanılır. Bunlarında küçük ve büyük
uçluları olduğundan her vida için uygun tornavida kullanılmalıdır.
Resim1.5: Yıldız uçlu tornavidalar
7
1.2.3. Tork Tornavidalar
Uç yapısı yıldız ve düz başlı tornavidalardan farklı olan bu tornavidalar özel vidalar
için kullanılırlar. Özellikleri uç yapısının farklı oluşundan kaynaklanmaktadır 4-6-8’gen
köşeli olan vidaları açmak için kullanılır.
Resim 1.6: Tork tornavidalar
1.2.4. Saatçi Tornavidaları
Bilgisayar, radyo-kasetçalar, VCD ve oyuncaklar ile saat gibi eşyaların tamir ve
bakımında kullanılır. Bu takımın içinde de çeşitli uçlar olduğundan uygun vida için uygun
uçlu tornavida kullanılmalıdır.
Resim 1.7: Saatçi tornavidalar
1.2.5. Çok Uçlu Tornavidalar
Yukarıdaki tornavida çeşitleriyle birlikte çok çeşitli amaçlar için imal edilmiş uçları
değişebilen tornavidalar da bulunmaktadır. Bunun için uygun uçlar uygun vida ve işlerde
kullanılmalıdır.
8
Resim1.8: Çok uçlu tornavidalar
1.2.6. Şarjlı Tornavida
Otomatik sıkma ve açma işlemi yapan özel tornavida çeşididir. Uçları değiştirilebilir
yapıdadır. Yıldız, düz, tork ve diğer ağız yapısında uçlar takılıp kullanılmaktadır. Görüntüsü
matkaplara benzemektedir ve şarjlı pillerle çalışmaktadır. Mandreni olanlara matkap ucu
takılarak şarjlı matkap olarak kullanılabilir.
Resim 1.9: Şarjlı tornavida
9
UYGULAMA FAALİYETİ
1-Kontrol kalemlerini kullanarak tesisatlarda enerji kontrolü yapmak.
2-Tornavida çeşitlerini kullanarak çeşitli vida sıkma – açma uygulamaları yapmak.
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Kontrol kalemini kullanarak çevrenizdeki
priz ve tablolarda faz-nötr uçlarını
belirleyiniz.
Ø Prizlerdeki gerilim değerini dijital kontrol
kalemi kullanarak ölçünüz.
Ø Çeşitli boy ve özellikte (düz-yıldız..)
vidaları kullanarak uygulama tahtasına
uygun uçlu tornavidalarla vidalayınız.
Ø Saatçi tornavidalarını kullanarak arızalı alet
(wolkman, hesap makinesi, masa saati…)
üzerindeki vidaları söküp takınız.
Ø Çeşitli özellikteki vidaları uygun olmayan
ve uçları bozulmuş tornavidalarla yukarıdaki
işlemleri tekrarlayınız.
Ø Şarjlı tornavidaları kullanarak vida sıkma ve
açma işlemi yapınız.
Ø Bu işlemler sırasında
kontrol kaleminin
ucunu sadece kontrol
edeceğiniz yere
dokundurunuz. Diğer
noktalarla kısa devre
yaptırmamaya dikkat
ediniz.
Ø Kontrol kalemlerini tornavida yerine
kullanmayınız.
Ø Tornavidaların kullanımında el ve
parmaklarınızı yaralamamaya dikkat
ediniz.
Ø Vidalar için uygun olmayan ve ucu
bozulmuş tornavidalar kullanıldığında
vida kanallarının nasıl bozulduğuna
dikkat ediniz.
Ø Tornavidaları asıl kullanım amacı
dışında (keski, delme, kazıma ..vs)
kullanmayınız.
Ø Tornavidaları kullanırken sapına
çekiçle vurup keski amaçlı
kullanmayın.
UYGULAMA FAALİYETİ
1 0
1 1
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME SORULARI
Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz.
1. ( ) Kontrol kalemlerini küçük vidaların sökülüp takılmasında kullanabiliriz.
2. ( ) Kontrol kalemleriyle devrede (sistemde) gerilim olup olmadığının kontrolü yapılır.
3. ( ) Tornavidalar duvarlara kanal açmak maksadıyla kullanılmamalıdır.
4. ( ) Kontrol kalemleriyle yüksek gerilim kontrol edilebilir.
5. ( ) Zorunlu kalınsa bile düz uçlu tornavidalar keski maksatlı kullanılmamalıdır.
6. ( ) Kontrol kalemi ile tornavidaların yapabileceği işlerin tamamı yapılabilir.
7. ( ) Tornavidalar ile devrede gerilim kontrolü yapabilmek için dikkatli olunmalıdır.
8. ( ) Tornavidalar vidaları sıkmak ve açmak amaçlı kullanılan yardımcı el aletidir.
9. ( ) Saatçi tornavidaları ile elektrik devrelerinde tamiratlar yapılmamalıdır.
10. ( ) Dijital kontrol kalemi çok uçlu bir tornavida çeşididir.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı, cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
1 2
ÖĞRENME FAALİYETİ-2
Basit kesici ve şekillendirici aletleri (pense, yankeski, kargaburun, kablo soyma pensi,
keskiler, çakı, cımbız, nokta, bız, maket bıçağı, çekiçler, eğe, testereler, makaslar) tanıyarak
bunların güvenli, verimli, tekniğine uygun kullanım amaçlarını, yerlerini ve şekillerini
öğreneceksiniz.
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:
Ø Yukarıdaki adı geçen aletlerin çeşitlerini öğreniniz.
Ø Basit kesici, delici, şekillendirici aletlerin kullanım amaçlarını, şekillerini
öğrenmelisiniz.
Öğrenme işlemleri için internet ortamı ve el ve güç aletlerinin satıldığı mağazaları
gezmeniz gerekmektedir. Kesici ve delici aletlerin kullanım şekil ve amaçları için ise bu
aletleri kullanan kişilerden ön bilgi almanız gerekmektedir. Kazanmış olduğunuz bilgi ve
deneyimleri arkadaş gurubunuz ile paylaşınız.
2. BASİT KESİCİ VE ŞEKİLLENDİRİCİ
ALETLER
2.1. Pense
İletkenleri, küçük parçaları tutmaya, çekmeye, sıkıştırmaya ve bükerek şekil vermeye
yarayan bir alet olan pensenin sap kısımları izole edilmiştir. Elektrikçilerin kullandığı
penseler daha kuvvetli olup metal kısma yakın olan bölgeye elin temas etmemesi için
kaymayı önleyici çıkıntılar yapılmıştır. Elektronikçilerin kullandıkları ise daha küçük yapıda
bazıları kolay açılması için yaylıdır ve sap kısmında çıkıntı yoktur. Bazılarında ise ağız ve
sap kısmına ilaveler yapılarak iletken ve sac kesme gibi işler için de kullanılabilmektedir.
Resim 2.1: Pense
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
ARAŞTIRMA
1 3
Ayrıca ayarlı pense, papağan pense, düz ve eğri segman penseleri ile kerpeten de
değişik amaçlar için imal edilmiş pense gurubunda sayılan aletlerdir. Ancak bu aletleri
kullanırken elinizi veya parmaklarınızı kıstırmamak için dikkatli olmanız gerekmektedir.
2.2. Yankeski
İletkenleri kesmek amacıyla kullanılan bu aletin de elektrikçiler ve elektronikçilerin
kullanabileceği şekil de yapılmış olanları vardır. Bunun yanında daha kalın kabloları kesmek
için kablo makasları kullanılabilir.
Resim 2.2: Yankeski
2.3. Kargaburun
Penseye göre ağız kısmı daha ince ve uzun olması nedeni ile pensenin sığamayacağı
yerlerdeki parçaların tutulması ve daha küçük ölçüdeki bükme, kıvırma ve şekillendirme
işlerinde kullanılır. Düz ve eğri ağızlı olmak üzere çeşitleri vardır.
Resim 2.3: Kargaburun
2.4. Kablo Soyma Pensi
Bu alet ile 6 mm² ye kadar olan iletkenlerin izole dediğimiz kabuk kısımlarını içindeki
iletken kısma zarar vermeden soyabiliriz. Gerekli ayarı yaptıktan sonra iletkenin ucunu
sıktığımızda sadece iletkenin üstündeki yalıtkan kısım kesilir. Pensi açmadan çektiğimizde
kesilen kısım çıkartılarak kablonun ucu açılmış olur. Bunun yanında kablo sıyırma pensi,
kablo ucu ve kablo pabucu sıkma pensi farklı amaçlar için imal edilmişlerdir. Ayrıca daha
kalın kabloları soymak amacı ile yapılmış kablo dış kılıf soyma bıçağı da vardır.
1 4
Resim 2.4: Kablo sıyırma pensi
Resim 2.5: Kablo kesme, şekillendirme ve soyma ekipmanları
1 5
2.5. Keskiler
Çok çeşitli amaçlar için yapılmış olan keskilerin ağızların açılış şekline göre adları da
değişmektedir. Bunlardan bazılarının resimlerini aşağıda göreceksiniz.
Resim 2.6: Keskiler
2.6. Cımbız
Kargaburnun tutamayacağı kadar küçük ve kargaburnun zarar verebileceği kadar
hassas malzemeleri tutmaya ve çekmeye yarayan bu aleti eline batan küçük tel parçalarını
çıkartmak için kullanabileceğin gibi elektronik devrelerdeki malzemeleri sökerken ya da
montajını yaparken kullanabilirsin. Aynı zamanda hem elin yanmamış olur hem de yer dar
olduğu için daha rahat çalışma yapabilirsin.
Resim 2.7: Çeşitli cımbızlar
2.7. Nokta
Bir işaretleme aracıdır. Ayrıca matkapla delik delerken matkap ucunun kaymaması
için matkap ucuna yuva açmak için kullanabilirsiniz.
1 6
2.8. Çizecek (Bız)
Bu aleti üzerinde çalışma yapılacak metallerde markalama ve işaretleme amacıyla
kullanabilirsiniz. Çizgilerin daha anlaşılır olması için çizim yapılacak yüzeye bakırsülfat
eriyiği sürerek yüzeyi renklendirebilirsiniz. Çizeceğin benzeri olan bız, biraz daha kalın
malzemeden yapılmış olup tornavida gibi sapı vardır. Bu özelliğinden dolayı yumuşak
malzemeleri el ile delmek ve ağaç üzerine tutturulacak vidalar için vida yuvası açmak
amacıyla kullanabilirsiniz. Böylelikle vidayı tahtaya daha rahat tutturabilirsiniz.
2.9. Bıçak ve Çakı
Çeşitli kesme işlemleri için kullanabilir. Uçlarının kesilmiş ve çalışma dışında kapalı
durumda taşınmalıdır. Dik olarak yüklenmemelidir. Aniden kapanması parmaklarınıza zarar
verebilir. Ayrıca amacının dışında tornavida olarak kullanılmasında çeşitli tehlikeleri
olabilir. Kesiciler kalın kablo kılıflarının (izoleli kısımların) soyulmasında kullanılır.
Resim 2.8: Kablo kesici çakı ve bıçaklar
2.10. Maket Bıçağı
Çakıya göre daha keskin olan bu aletin uç kısmı kesmediği zaman kırarak her zaman
keskin halde bulundurma avantajı vardır. Bıçaklarını değiştirilebilme özelliğinden dolayı
bileme diye bir problemi yoktur.
Resim 2.9: Maket bıçağı
1 7
2.11. Çekiçler
Ağırlıkları 100 ila 1500 gram arasında değişir. Kullanım amacına göre çeşitli
malzemelerden ve değişik şekillerde yapılır. (Lastik, plastik, prinç, kurşun, demir vs.)
Çekicin sapı yerinde oynamamalıdır. Çalışma sırasında fırlamasını önlemek için sapının uç
kısmına kama çakılmalı veya kafa yandan delinerek sapa vidalanmalıdır. Sap kısmında ele
zarar verebilecek çatlak ve çıkıntılar bulunmamalıdır. Daha ağır işçilikler için balyoz adı
verilen aletler kullanılır.
Ø Lastik Çekiç: Bobinajcılıkta izoleli iletkenlerin zedelenmeden
şekillendirilmesi, araba kaportalarındaki küçük darbelerin boyaya zarar
vermeden düzeltilmesinde kullanılabilir.
Resim 2.10: Lastik çekiç
Ø Plastik Çekiç: Genellikle dökümden yapılmış motor kapaklarını ve pervaneleri
yerleştirmek ve trafo saclarının düzeltilmesi gibi işlerde kullanılabilir. Plastik
çekiçlerin bulunmadığı hallerde bazı ustalar ağaç takozlar kullanarak metal
çekiçlerin zararlarını önlemektedir.
Resim 2.11: Plastik çekiç
Ø Metal Çekiçler: Lastik ve plastik çekiçlerin zayıf kaldığı bazı düzeltme ve
sıkıştırma işlemlerinde kurşun ve pirinç çekiçler kullanılır. Demir ve çelikten
yapılmış çekiçler ise çivi çakma, kalın metallerin düzeltilmesinde ve keski,
murç gibi aletlerle yapılacak tamirat çalışmalarında kullanılır.
1 8
Resim 2.12: Metal çekiç
2.12. Eğeler
Üzerindeki dişler yardımı ile talaş kaldırılarak metallerin yüzeylerinin düzeltilmesi
çapaklarının alınması ve istenen biçim ve ölçüye getirilmesi gibi çeşitli tesviye işlemlerinde
kullanılır. Özellikle bakır alüminyum gibi yumuşak metallerin eğelenmesi sırasında dişleri
sık sık dolduğundan tel fırçalar ile temizlenmeleri gerekir.
2.12.1. Eğe Çeşitleri
Eğelere şeritlerine göre isim verilmiştir.
Ø Yassı (lama)
Ø Kare
Ø Yuvarlak
Ø Balık sırtı (yarım yuvarlak)
Ø Bıçak
Ø Kılıç
Ø Üçgen
Bunların yanında kendinden saplı saatçi eğeleri ve özel eğeler de imal edilmiştir.
1 9
Resim 2.13: Eğe çeşitleri
2.13. Testereler
Aynı anda tabakalar halinde talaş kaldırarak kesme işlemi yapan aletlerdir. PVC
boruları kalın kesitli bakır kabloları, metal ve plastik maddeler ile ağaçtan yapılmış
malzemelerin kesilmesi işlemlerinde kullanılır. Testere lamaları, bir inç uzunluğundaki
mesafede bulunan diş sayısına göre ince, orta ve kaba olarak imal edilir. Testerelerin
kesmesinin kolay olması ileride sıkışmaması için dişlerine çeşitli çaprazlar verilir. Kullanılış
yeri ve amacına göre çeşitleri bulunmaktadır.
Ø Demir testeresi
· Kollu testere
· Hidrolik testere makinesi
· Daire testere makinesi
Ø Ağaç testeresi
· Pala
· Kolastar
· Tilkikuyruğu
· Kıl testeresi
· Oyma testeresi
· El testeresi
2 0
Resim 2.14: Testereler
2.14. Makaslar
Levha şeklindeki (sac, kâğıt, presbant, karton) malzemeleri keserek şekillendirmeye
yarayan aletlerdir.
Resim 2.15: Çeşitli makaslar
2 1
UYGULAMA FAALİYETİ
1-Kablolarda kesme-bükme-düzeltme işlemi için kesici, şekillendirici aletlerin kullanmak.
2-Kablo döşeme işlemleri ve saçların şekilllendirilmesi için çekiçleri kullanmak.
3-Metal çapaklarının alınması için eğeleri kullanmak.
4-Kablo, kâğıt ve tenekeleri makas kullanarak kesmek.
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Pense ve yankeskilerle çeşitli kalınlıkta
kabloları kullanarak kesme ve bükme
işlemleri ile beraber şekillendirme
işlemlerini de yapınız.
Ø Kargaburunları da kullanarak kıvırma
(daire işlemi ) yapınız.
Ø Şekilllendirdiğiniz kabloları tornavidaları
kullanarak montajını yapınız (Örneğin bir
panoya yada prize).
Ø Kablo uçlarını açınız.
Ø Kabloları bükme ve şekillendirme için
penseleri kullanınız.
Ø Penseleri çekiç amaçlı olarak
kullanmayınız.
Ø Eğelerin dişlerinin temizliğini tel
fırçalar kullanarak yapınız.
Ø Yankeskileri kalın kesitli kablo kesme
amaçlı kullanmayınız.
Ø Maket bıçakları ve çakıları kullanırken
dikkatli olunuz.
Ø Kablo uçlarını açmak için yankeskileri
kullanabileceğin gibi kablo soyma
penslerini de kullanınız.
Ø Kablo döşeme işlemini çatal çivi ve
çekiç kullanarak yapınız.
Ø Çakma, düzeltme, eğme işlemleri için
uygun çekici seçiniz.
Ø Metal ve tahta üzerindeki çapak alma
ve düzeltme işlemleri için eğe
kullanınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
2 2
Ø Eğik vida ya da çivileri çekiç kullanarak
düzeltiniz.
Ø Kabloları döşeyiniz.
Ø Metal ve tahta üzerindeki çapakları alınız.
Ø Kâğıt veya saçların kesilme işlemleri
için uygun makası seçiniz.
Ø Kalın kesitli kabloları ve metalleri
kesmek için uygun testere seçimini
yapınız.
2 3
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME SORULARI
Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz.
1. Kabloların basit bükme ve şekillendirme işlemlerinde pense kullanılır.
2. Penselerin çekiç yerine veya kalın kesitli kabloların kesilmesi işlerinde kullanılması doğru
değildir.
3. Yankeskiler çelik telleri ve çivileri kesmek amacıyla kullanılır.
4. Penselerin ulaşamadığı yerlerde bükme ve çekme amaçlı kullanılan el aleti kargaburundur.
5. Eğelerin dişleri dolduğunda testere veya ince kenarlı eğeler ile temizlenir.
6. Teneke makası bulamadığımız durumda ince sacların kesimi için kağıt makaslarından
faydalanabiliriz.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
2 4
ÖĞRENME FAALİYETİ-3
Kesici ve delici aletleri öğrenerek, bu aletlerin güvenli kullanım ve uygulama
özelliklerini kavrayacak ve aletlerin iş gören parçalarını tanıyacak ve değişimini
yapabileceksiniz.
Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:
Ø Kesici ve delici aletlerin kullanım amaçlarını, yerlerini, güvenli kullanım
özelliklerini ve şekillerini aletleri tanıdıkça öğreneceksiniz. Ayrıca bu aletlerin
satıldığı mağazaları gezerek burada çeşitlerini yedek parçalarını ve bu
aletlerdeki teknolojik gelişmeleri takip edebilirsiniz. Çevrenizde, atölyenizde
bulunan takım çantalarını ve tezgâhlarını inceleyiniz. El ve güç aletlerini
kullanan kişilerden de ön bilgi sahibi olabilirsiniz. Matkapları kullanarak basit
delme işlemleri yapınız ve burada kullanılan uç çeşidini ve matkap cinsini not
ediniz. Kazanmış olduğunuz bilgi ve deneyimleri arkadaş grubunuz ile
paylaşınız.
3. KESİCİ VE DELİCİ ALETLER
3.1. Kesici Aletler
Metalleri kesmek amacıyla kullanılır ve çeşitli isimlerle adlandırılır; spiral, avuç
taşlama, canavar vs. Bu aleti kullanırken çok dikkatli olunması gerekmektedir. Yüksek hızda
çalışan aletler olduğundan sıkı tutulması ve kaydırılmaması gerekir. Spiral ile kesme
yapılırken dikkatli olunmadığı takdirde aletin ucuna takılan spiral taşı kırılarak elinize veya
yüzünüze geldiğinde üzücü kazalara sebep olur. Spiral taşlamaların uçları makinelerin
gücüne göre değişik çapta kesme-taşlama yapan uçlar takılmaktadır. Standart olarak 110-
180-230...Ø çapta olanlar kullanılmaktadır.
ÖĞRENME FAALİYETİ–3
AMAÇ
ARAŞTIRMA
2 5
Resim 3.1: Kesici (avuç taşlama) taşları ve kesici
Resim 3.2: Avuç taşlama parçaları
2 6
Parça
Nu
Parça Adı Parça
Nu
Parça Adı Parça
Nu
Parça Adı Parça
Nu
Parça Adı
1 Rulman
koruyucu lastik
15 Büyük dişli 29 Vida 43 Vida
2 Rotor rulmanı 16 Rulman kapak
sacı
30 Kömür 44 Şalter
3 Rotor 17 Döküm Kafa
kapağı
31 Plastik kol 45 Tetik lastiği
4 Sekman (dişli
yuvası)
18 Rondela 32 Kömür
yatağı
46 Tetik lastiği
yayı
5 Rulman Kapak
sacı
19 Kafa vidası 33 Plastik ana
gövde
47 Tetik
6 Rulman (dişli
yuvası)
20 Büyük rondela 34 Pinyon dişli
kaması
48 Kondansator
7 Plastik hava
kanalı
21 Taş muhafaza
saçı
35 Vida 49 Şalter
kapağı
8 Taşlama mili
kiliti
22 Muhafaza saçı 36 Stator 50 Vida
9 Taşlama mil
kilit yayı
23 Vida 37 Plastik Toz
koruyucu
51 Büyük dişli
kaması
10 Taşlama mil
kilit sekmanı
24 Kordon
Koruma
Hortumu
38 Pinyon dişli 52 Stator vidası
11 Kafa vidası 25 Arka kapak
vidası
39 Pinyon dişli
rondelası
53 Taşlama
mili
12 Döküm kafa 26 Fişli kordon 40 Pinyon dişli
somunu
54 Üst flanş
13 Taşlama mili
burcu
27 Arka kapak 41 Tescilli
marka etiketi
55 Alt flanş
14 Büyük dişli
sekmanı
28 Plastik bilezik 42 Kordon
tutucu plastik
56
Tablo 3.1: Avuç taşlama aleti parçaları
3.2. Delici Aletler (Matkaplar)
Ekseni etrafında dönerek parça üzerinden talaş kaldırmak suretiyle dairesel (silindirik)
boşluklar oluşturan kesici takımlara matkap denir. Matkap ucunun takıldığı kısma mandren
adı verilir. Matkap uçlarının devir sayıları ve uçlarının bilenme açıları delinecek
malzemenin sertliğine göre değişir.
2 7
Resim. 3.3: Darbeli ve darbesiz matkap
Uygun olmayan devirde kullanılan matkap uçları kısa zamanda körelir veya yanar.
Ağzı bozulmuş matkap uçlarının doğru bir şekilde bilenmesi gerekir. Ağaç, demir ve beton
delmek için farklı uçlar kullanılmaktadır.
Matkap ucu çeşitleri:
Ø Elmas uçlu matkap ucu seti
Beton yâda duvar delmek amacıyla kullanılır.
Ø Düz (delici) uçlu matkap ucu seti
Metal levhaların delinmesinde kullanılır. Bu uçlar sac ucu diye de adlandırılır.
Resim 3.4: Çeşitli matkap uçları
2 8
Resim 3.5: Darbeli matkap
1 Mandren 14 Bilya 27 Lastik kablo tutucu
2 Mandren mili 15 Rotor 28 Kablo tutucu klamensi
3 Mil kovanı 16 Stator 29 Kablo tutucu klamensi
4 Yay 17 Bilya 30 Manofaze kordon
5 Dişli 18 Plastik gövde 31 Mandren civatası
6 Pul 19 Etiket sağ 32 Mandren anahtarı
7 Sekman 20 kömür 33 Sap civatası
8 Çelik bilya 21 Kömür yuvası 34 Tanpon plastiği
9 Pinyon dişli 22 Şalter 35 Yrd. kol seti
10 Bilya yatağı 23 Starter 36 Tutma sapı sabitleyicisi
11 Darbe, düz 24 Gövde vidaları 37 Tutma sapı
12 Darbe, düz mili 25 Kondansatör 38 Hizalayıcı
13 Rotor kovanı 26 Etiket Sol 39
Tablo 3.2: Darbeli matkap parçaları
2 9
Delik delme amacıyla kullanılan makinelerin çeşitleri şunlardır:
Ø Kırıcı-delici matkap (darbeli breyz)
Ø Kırıcı matkap
Ø Tezgah tipi matkap
Ø Masa üstü
3.3. Kırıcı Delici Matkaplar
El breyzi olarak adlandırılan bu aletin darbeli, darbesiz, çift devirli ve devir ayarlı
olmak üzere çeşitleri vardır. Ayrıca gücüne göre matkap ucu takılan mandren kısmı büyük
ve küçük matkap uçları için değiştirilebilir. Kırma işlemleri için kırma konumuna alınarak
kırıcı uç takılır. Artık kullanılmayan elle çalışan göğüs matkapları ile de karşılaşabilirsiniz.
Resim 3.6: Kırıcı-delici matkap
3.4. Tezgâh Tipi Matkaplar
Bu tezgâhlar çok çeşitli amaçlara göre değişik tip ve hızda imal edildiklerinden
gördükleri işin cinsine göre adlandırılır. Bazılarının devir sayısı dönüş yönü ve delme hızı
çok basit olarak değiştirilmekte veya programlanabilmektedir. Bu tezgâhların motor gücü
yüksek olduğundan delinecek parça tezgâha monte edilmiş mengeneyle sabitlenmelidir.
Ayrıca yumuşak malzemeler delinirken çok dikkatli olunmalıdır.
3 0
Resim 3.7: Tezgah tipi matkap
3.5. El Tipi Matkap
Tahta ve benzeri yumuşak yüzeylere delik açmak için kullanılır. Tamamen el-kol
gücüne dayalı olarak çalışır. Yapılan işin özelliğine uygun olarak uç seçimi yapılır.
Resim 3.8: El tipi matkap
3 1
UYGULAMA FAALİYETİ
1-Kırıcı-delici ve kesici aletlerle küçük uygulamalar yapmak.
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Delinecek beton veya duvar için uygun
matkap ucunu seçerek matkabı hazırlayınız.
Ø Matkapla delme işlemi yapmadan önce tutuş
pozisyonunu iyi ayarlayınız.
Ø Eğer açılacak delik büyükse önce küçük uçla
kılavuz delik açınız.
Ø Delme işlemini aralıklı olarak yapınız ve
matkaba sürekli olarak yüklenmeyiniz.
Ø Yapılacak işe göre matkabı darbeli ya da
darbesiz konumuna alınız.
Ø Kesme ve kırma işlemleri için daha güçlü ve
büyük matkapları (Kırıcıları) kullanınız.
Ø Kesme delme işlemleri sırasında mutlaka toz
tutucu, kulaklık, gözlük gibi emniyet
malzemelerini kullanınız.
Ø Delme işlemi bittikten sonra vidalama
işlemleri için vida uçlu matkap kullanınız.
Ø Ağaç zemine vidalama ve delik açma
işlemleri yapınız.
Ø Ağaç zemine vida montajını matkap
kullanarak yapınız.
Ø Kesici aletleri kullanırken çok
dikkatli olunuz.
Ø Spiral kullanılırken mutlaka gözlük
kullanınız.
Ø Matkaplarla delme işlemi yaparken
uygun uç seçimini yapmalısınız.
Ø Delme işleminde matkabın ve vucut
pozisyonun dikkat etmelisiniz.
Ø Spiral kullanırken aletin
pozisyonunu korumalısın aksi
takdirde kesici kısım parçalanarak
zarar verebilirsiniz.
Ø Sac levhaların delinmesinde sac
matkap ucu duvar ve betonların
delinmesinde elmas uç
kullanmalısınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
3 2
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME SORULARI
Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz.
1. ( ) Betona delik açmak için matkap ucu olarak elmas matkap uçları kullanılmalıdır.
2. ( ) Metalleri delmek için elmas matkap ucu kullanılır.
3. ( ) Matkaplarla delme işlemi yaparken tek elimizi kullanmalıyız.
4. ( ) Spiral ile kesme işi bittikten sonra tamamen durmadan yere bırakılmamalıdır.
5. ( ) Dikey delme işlemleri için tezgâh tipi matkaplar kullanılır.
6. ( ) Matkaplarla delme işlemi, delinecek malzeme cinsine uygun devirle yapılmalıdır.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı, cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
3 3
ÖĞRENME FAALİYETİ-4
Ölçüm aletlerini tanıyarak temel mesafe ölçümlerini ve mesleğizle ilgili ekipmanların
ölçümünü yapabileceksiniz.
Ø Çevrenizdeki inşaatçı, manifaturacı, marangoz ve mühendislerin kullandığı
uzunluk ölçme aletleri ve görevleri hakkında bilgi edinebilirsiniz. Torna ve
bobinaj atölyelerini gözlemleyerek kumpas ve mikrometrenin nasıl
kullanıldığını araştırınız.
Ø Kumpas ve mikrometreleri kullanarak çevrenizdeki bobin ve diğer elektrik
malzemelerinin kalınlık ve çaplarını ölçerek sonuçları arkadaşlarınızla
karşılaştırınız.
4. ÖLÇÜM ALETLERİ
Bu kısımdaki ölçüm aletleri, mesleğinizle ilgili malzemelerin tam ölçülerde ve verimli
bir şekil de kullanabilmeniz için gerek duyacağınız aletlerdir. Örneğin, tesisat yaparken boru
ve iletkenlerin boylarını, anahtar, priz ve panoların yüksekliklerinin ölçümünde metre, basit
tesviyecilik işlemlerinde kumpas, bobinajda ise tel çaplarının ölçümünde mikrometre ihtiyaç
duyulacak malzemelerdendir. Şimdi de bunları nasıl kullanacağını doğru bir ölçmenin nasıl
yapılacağını öğreneceksiniz. Ayrıca başka neleri ve nasıl ölçülebileceğini de öğreneceksiniz.
Ölçüm aletleri çeşitleri:
Ø Şerit metre
Ø Katlanabilir metre
Ø Kumpas
Ø Mikrometre
4.1. Şerit Metre
Yaylı olarak 2, 3 ve 5 metrelik olarak yapılabilen bu metreler bırakıldığında ise
kendiliğinden kutusu içine toplanabilir. 10, 20 ve 50 metre uzunluğunda yapılan metreler ise
bir makara üzerine sarılmış olup inşaat işlerinde arazi ölçümünde kullanabilirsiniz. Bu
metreler temiz tutulmalı, dikkatli kullanılmalıdır. Yaylı metrelerin üzerinde bulunan toka
sayesinde kemer takılarak rahatlıkla taşınabilir.
ÖĞRENME FAALİYETİ-4
AMAÇ
ARAŞTIRMA
3 4
Şekil 4.1: Şerit metre
4.2. Katlanabilir Metre
20 santimetrelik cetvellerin birleştirilmiş haline benzeyen bu metreleri daha çok
marangozlar kullanmakta 1 ve 2 metre boylarında yapılmaktadır.
Resim 4.2: Katlanabilir metre
4.3. Mikrometre
Kumpastan daha hassas ölçmeler yapılabilecek bir uzunluk ölçü aletidir. Çok ince
levhaların kalınlıklarını ve iletkenlerin çaplarını yüzde bir oranında bir hassaslıkta ölçebilir.
Resim 4.3: Mikrometre
3 5
4.4. Kumpas
Bu aletle 20 santimetreye kadar derinlik, genişlik ve kalınlık ölçebilir. Milimetrenin
yüzde onu, yüzde beşi ve yüzde ikisi oranında hassas ölçmeler yapılabilir. Bir sabit çenesi
bir de ve hareketli çenesi vardır. Her iki çenede de karşılıklı ölçü ağızları bulunur. Sabit
çeneye bağlı bir cetvel ve bu cetvelin bir kenarında inç diğer kenarında milimetre bölüntüleri
vardır.
Hareketli çenede de verniye denen inç ve milimetre ondalık bölüntüleri bulunur.
Ayrıca hareketli çeneye bağlı kılıç denen bir parça vardır ki bununla da çeşitli derinlikler
ölçülebilir. Yine hareketli çene üzerinde alınan ölçülerin bozulmaması için kaymayı önleyen
tespit vidası veya mandalı bulunur. Alt çene tam kapalı iken cetvelin sıfır çizgisi ile
verniyenin sıfır çizgisi çakışmış durumdadır.
Resim 4.4: Kumpas kullanımı
3 6
UYGULAMA FAALİYETİ
1-Çeşitli malzemeler (iletken, matkap ucu) için kumpas ve mikrometre kullanarak
ölçüm yapmak.
2-Mesafe ölçümleri için metrelerin kullanmak.
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Ölçülecek mesafenin uzunluğuna göre
metre seçimini yapınız.
Ø Hassas ölçümler yapılacak yerlerde (tel
çapı ) mikrometreyi hazırlayınız.
Ø Kalınlık, derinlik ve genişlik ölçümlerini
yapmak için kumpası hazırlayınız.
Ø Kısa mesafelerin ölçümünde katlanabilir
metreyi de kullanabilirsiniz.
Ø Hatalı çap ölçümü yapmamak için
iletken izolesini temizleyiniz.
UYGULAMA FAALİYETİ
3 7
ÖLÇME VE ĞERLENDİRME
ÖLÇME SORULARI
Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz.
1. ( ) Metreler ile kullanılacak kablo uzunluğu, döşenecek borunun uzunluğu gibi
işlerimizde kullanmalıyız.
2. ( ) Katlanabilir metreler ile uzun mesafelerin ölçümünü bir seferde yapabiliriz.
3. ( ) Bobinlerin ve kabloların kesitlerini öğrenmek için mikrometre kullanırız.
4. ( ) Kumpaslar ile kullanılacak malzeme kalınlıklarını ölçebiliriz.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı, cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
3 8
ÖĞRENME FAALİYETİ-5
Anahtar takımlarını tanıyarak bunları kullanma ve uygulama becerisini
kazanacaksınız.
Ø Anahtar takımlarını tanımak ve ön bilgi sahibi olmak için yapmanız gereken
araştırmalar şunlardır: Anahtar takımlarının satıldığı yerleri gezmeniz ayrıca
okulunuzdaki atelye ortamlarını gezerek takım tezgâh ve dolaplarını inceleyiniz.
Nerelerde yaygın olarak kullanıldığı sorarak öğreniniz. Bu aletlerin bakım ve
kullanım işlemleri ilgili olarak okulunuzdaki teknisyen yâda piyasadaki
ustalardan bilgi alınız. Uygun anahtar takımlarını kullanarak çeşitli vida ve
somunları sıkma ve açma işi yapınız.
5. ANAHTAR TAKIMLARI
Çok çeşitli cıvataların sökülmesinde ve sıkılmasında kullanılan bu takımlar cıvata
veya somunun büyüklüğüne, bulunduğu yere, cıvata başlarının şekillerine göre çok çeşitli
şekil ve yapıda imal edilmişlerdir. Kullanırken kendimize doğru çekerek kullanmalıyız. Aksi
takdirde iş kazaları oluşabilir.
5.1. Kombine Anahtar Takımı
Açıkağızlı anahtar takımlarıdır. İki ucu farklı büyüklükteki cıvatalar için yapılmıştır.
Anahtarların iki ucu 20 mm’ye kadar 10–11, 16–17 gibi ardışık numaralarla yapılırken 20
mm’den sonra 20-22, 21-23, 25-28 ve 26-32 gibi farklı büyüklüklerde imal edilir.
Resim 5.1: Kombine anahtar takımı
ÖĞRENME FAALİYETİ–5
AMAÇ
ARAŞTIRMA
3 9
5.2. Yıldız Anahtar Takımı
Açıkağızlı anahtar takımlarının numaralarında; fakat kapalı altı veya on iki köşeli
olarak yapılır. Bu anahtarlarında açık yıldız, yarım yıldız gibi çeşitleri vardır. Bazılarının da
bir ucu yıldız diğer ucu açıkağızlıdır.
Resim 5.2: Yıldız anahtar takımı
5.3. Lokma Anahtar Takımı
Açıkağız ve yıldız anahtarların çalışamayacağı derinlikte olan cıvata ve somunlar için
kullanılır. Yıldız anahtarın ucuna benzer şekilde yapılmış olup arka kısımlarına takılıp
çıkarılabilen kollarla çevrilir. Cıvatanın durumuna göre uzun, kısa veya mafsallı kollarla
çalışmamız gerekebilir. Ayrıca cırcır denen kol yardımıyla anahtarı yerinden çıkartmadan
kolun sağ-sol hareketleri ile sökme ve sıkma işlemleri yapılabilmektedir. Parçaları çok ve
küçük olduğundan sacdan yapılmış özel kutuları vardır.
Resim 5.3: Lokma anahtar takımı
4 0
5.4. Alyen Anahtar
Bazı cıvataların bulunduğu yer cıvatanın başına anahtar sığmayacak kadar dar olabilir.
Bu durumda cıvata başına altıgen veya yıldız oyuklar açılarak altıgen veya yıldız alyen
anahtarlarla çalışma yapılmaktadır.
Resim 5.4: Alyen takımı
5.5. Kurbağacık Anahtar
İngiliz anahtarı diye başka bir çeşidi de bulunan bu anahtar açık ağız anahtarlara
benzemektedir. Ancak bu anahtarın en önemli özelliği hareketli çenesi yardımıyla ağız
genişliği her cıvata başına göre ayarlanabilir olmasıdır.
Resim 5.5: Kurbağacık
5.6. Boru Anahtarı
Kurbağacık anahtara benzeyen özelliği özel çene yapısı sayesinde boruları sıkıştırarak
çevirebilmesidir. Boruların çapına göre çeşitli büyüklük ve güçte yapılır.
4 1
Resim 5.6: Boru anahtarı
5.7. Takım Çantası
İhtiyaca göre çok katlı ve çok gözlü olarak sac veya PVC malzemeden yapılır. Büyük
malzemelerin konduğu bölmeleri olduğu gibi vida, somun gibi küçük malzemelerin de
konduğu kapaklı gözlerle donatılmış olanları da vardır.
Resim 5.7: Takım çantası
Bu çantaya malzemeler belli bir düzene göre konmalı, kesici aletlerin kesici kısımları
zarar görmemeli ve aranan aletler kolaylıkla bulunabilmelidir.
Resim 5.8: Çanta tipi ve kemer tipi takım çantaları
4 2
UYGULAMA FAALİYETİ
1-Çeşitli vida ve somunları anahtar takımlarını kullanarak sökme-takma.
2-Çeşitli vida ve somunları Alyen takımlarını kullanarak sıkmak ve açmak.
İşlem Basamakları Öneriler
Ø İşe başlamadan veya herhangi bir işe
gitmeden önce takım çantanızda
bulunması gerekli olan malzemeleri
kontrol ediniz.
Ø Sıkılacak borular için boru anahtarları
hazırlayınız.
Ø Vida özelliğine göre uygun olan yıldız ya
da açıkağızlı anahtar seçimini yapınız.
Ø Atölyede bulunan çeşitli vida ve
somunları kullanarak anahtar
uyumluluğunu test ediniz.
Ø Sıkı olan vidaları açmak için lokma
takımlarını kullanınız.
Ø Alyen anahtar kullanılırken uygun uca
uygun alyen olmasını sağlayınız.
Ø Takım çantalarınızı düzenli tutunuz.
Ø Takım çantanızda eksik ya da çok fazla
malzeme bulundurmayınız.
Ø Takım çantalarındaki eksik malzeme
işlerin bitmemesine sebep olur.
Ø Ekstradan malzeme ise fazladan
yorulmanıza sebep olur.
Ø Uygun vida için uygun olan anahtar
takımını kullanınız.
Ø Anahtar takımlarının olmadığı yerde
penseleri kullanarak vidaları açmak
doğru değildir.
Ø Takımlarla işlerinizi bitirdikten sonra
aldığınız yere koymaya özen gösteriniz.
UYGULAMA FAALİYETİ
4 3
4 4
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME SORULARI
Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz.
1. ( ) Takım çantalarında bütün el ve güç aleti bulunur.
2. ( ) Düz ve yıldız başlı vidaların sökülmesinde ve takılmasında yıldız ve açık ağızlı
anahtarlar kullanılır.
3. ( ) Boru anahtarları alyen anahtarın işini de görür.
4. ( ) Açık ve yıldız ağızlı anahtar takımlarını kullanamadığımız yerlerde lokma takımını
kullanırız.
5. ( ) Takım çantalarına gereğinden fazla malzeme koyulmamalıdır.
6. ( ) Yıldız ve açıkağız anahtar özelliğini, tek bir anahtarda bulabileceğimiz tipleri de
vardır.
7. ( ) Farklı çaptaki borular için farklı ağız genişliğinde boru anahtarları kullanılır.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı, cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
4 5
ÖĞRENME FAALİYETİ-6
Lehimleme malzemelerini kavrayacak ve bunların kullanım ve uygulama özelliklerini
öğreneceksiniz.
Ø Atölyenizdeki baskı devre hazırlama yapılan kısımları ve çevrenizdeki
elektronik malzeme satan dükkânları gezerek lehim teli, lehim pastası, havya ve
çeşitleri hakkında bilgi edininiz. Lehimleme işlemi yapan tamirci dükkânlarını
gezerek yapılan işlerden malumat sahibi olunuz. Bütün bu araştırmalarınızı bir
yere not ediniz. Toparlamış olduğunuz bütün bilgileri arkadaşlarına sununuz ve
sonra da bu faaliyeti okuyarak lehimleme malzemeleri hakkındaki bilgilerini
pekiştiriniz. Eksik kalan kısımları da öğretmeninize sorarak kafanızdaki soru
işaretlerini gider.
6. LEHİMLEME MALZEMELERİ
6.1. Lehimleme
Bu iş için iki malzemeye ihtiyaç vardır. Bunlar havya ve lehimden ibarettir. Ancak
lehimlemenin daha kolay ve sağlıklı yapılabilmesi için pasta, lehim pompası ve havya altlığı
gibi yardımcı malzemelere ihtiyaç vardır.
Pasta, lehimlenecek yüzeylerin yağdan ve zararlı kir ve oksitlerden temizlenmesini
sağlar.
Pompa, daha çok lehim sökme işlemlerinde havya tarafından eritilmiş lehimi emerek
yüzeyi temizlemeye yardımcı olur. Bazıları havya üzerine monte edilebilirler.
Havya altlığı ise havyanın cinsine göre yapılır kızgın olan havyanın kişiye ve çevreye
zarar vermesini önler. Tabanca havyalar için altlığa gerek yoktur.
Resim 6.1: Lehim yapma işlemi
ÖĞRENME FAALİYETİ-6
AMAÇ
ARAŞTIRMA
4 6
6.2. Havya
Elektrikli olarak tabanca, kalem ve ısısı ayarlanabilen elektronik havyalar vardır.
Bunlar elektrik devrelerinde iletkenleri birbirine, kablo pabuçlarına ve terminallere
lehimlemekte kullanılır. Elektronikte ise elemanların baskı devre üzerine montajı ve
sökümünde kullanılır. Isısı ayarlanabilen elektronik havyalar ise yüksek ısının zarar
verebileceği bazı eleman ve entegrelerin montaj ve demontajında kullanılır. Ayrıca başka
meslek elemanlarının kullandığı daha yüksek güç ve ısıda elektrikli ve gazlı havyalar da
bulunmaktadır.
Resim 6.2: Havya çeşitleri
4 7
UYGULAMA FAALİYETİ
1-Lehimlemede kullanılan malzemelerin seçimini yapmak.
2-Plaketten havya ve pompa lehim sökme işlemi yapmak.
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Lehimleme işlemleri için uygun lehim
tabancası kullanmalısınız.
Ø Lehimleme malzemelerini (pasta, lehim teli,
ek kablosu ) hazırlayınız.
Ø Lehim tabancasını fişe tak ve uygun sıcaklığa
gelmesini bekleyiniz.
Ø Uygun sıcaklığa ulaşan lehim tabancasını ve
lehim malzemelerini kullanarak lehimleme
işlemini yapınız.
Ø Lehim tabancası uygun sıcaklığa
gelmesini bekleyiniz.
Ø Lehimleme malzemeleri için kaliteli
malzeme seçimi yapınız.
Ø Lehim pastasını çok kullanmayınız.
Ø Lehim tabancasını nereye
koyduğunuza dikkat ediniz.
UYGULAMA FAALİYETİ
4 8
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME SORULARI
Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış ve doldurma şeklinde değerlendiriniz.
1. ( ) Lehimlemede sıcaklık önemli değildir.
2. ( ) Lehimleme için lehim teli ve havya yeterlidir.
3. ( ) Lehim yapmak için lehim pastası yeterlidir.
4. ( ) Lehim sökme işlemlerinde …………… kullanılır.
5. ( ) Havya çeşitleri kalem havya, istasyonlu havya, ……………havyadır.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı, cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
4 9
ÖĞRENME FAALİYETİ-7
Diğer faydalı el ve güç araç çeşitlerini kavrayacak ve bunların kullanım özelliklerini
öğreneceksiniz
Ø Diğer öğrenme faaliyetinde öğrendiğiniz malzemelere ek olarak
karşılaşabileceğiniz bütün malzemelerin çeşitlerini, kullanma şekli ve amaçları
hakkında hırdavatçılara, meslek dalındaki ustalara sorarak bilgi edininiz. Bu
malzemelerle küçük deneyler yaparak kullanımları ve işlevleri hakkında bilgi
sahibi olunuz.
7. DİĞER FAYDALI EKİPMANLAR
7.1. Silikon Tabancası
Sıcak ve soğuk silikon tabancaları olarak iki çeşittir. Soğuk silikon tüpler içinde
macun şeklinde olup kullanıldıktan sonra üzerinden 24 saat geçmeden yeterli sağlamlığa
ulaşmaz. Sıcak silikon ise esnek çubuklar halindedir. Tabancanın rezistansı ile ısıtılarak
kullanılır hale gelir. Soğuduktan sonra hemen sertleştiği için kullanımı daha hızlıdır.
Resim 7.1: Silikon tabancaları
7.2. Deney Bordu
Üzerinde birbiri ile irtibatlı çok sayıda terminal bulunmaktadır. Bu terminallere devre
elemanları ve iletkenler monte edilerek bazı elektronik devrelerin deneylerini veya testlerini
yapmak mümkündür.
ÖĞRENME FAALİYETİ–7
AMAÇ
ARAŞTIRMA
5 0
Resim 7.2: Deney bordu
7.3. Yağdanlık
Bazı makinelerin yağlanmasında kolaylık sağlamak için ibrik şeklinde bir ağız ve
damlalığa sahiptir. Üzerindeki mandal ile pompalayarak istenen miktardaki yağın ilgili
noktaya akıtılmasını sağlar.
Resim 7.3: Yağdanlık
7.4. Merdiven
Çeşitli yüksekliklere ulaşmak veya çalışmak amacıyla kullanılan merdivenlerin
özelliği ve yüksekliği ihtiyaca göre değişmektedir. Tek parçalı sabit boyda olduğu gibi çok
parçalı katlanarak ya da teleskopik olarak basit bir mekanizma ile uzayıp kısalabilen çeşitleri
vardır. A tipi veya kule tipi merdivenler herhangi bir yere dayanmadan kullanılabilecek şekil
de yapılmıştır. Üzerinde çalışılan merdivenler en az 150 kg’lık bir yüke dayanabilecek
sağlamlıkta yapılmalıdır.
5 1
Resim 7.4: Çeşitli merdivenler
7.5. Spatula
Genellikle duvar veya zemindeki küçük tamiratlarda alçı ile yapılabilecek sıvama ve
kazıma işlemlerinde kullanılır. Çeşitli boyda yapılabilir.
Resim 7.5: Spatula
7.6. Murç
Duvar veya zeminde yapılacak tamiratlarda kırma veya delik delme amacıyla
kullanılan çelikten yapılmış keski veya delicilerdir. Zamanla çekiçle yapılan darbeler sonucu
arka kısımlarında yayılma ve pullanmalar oluşur. Keskin kenarlı olan bu pullanmaların
çalışana zarar vermemesi için zamanında taşlanarak temizlenmesi gerekmektedir. Bazen
darbe sonucu koparak fırlayan bu parçalar vücudun çeşitli yerlerine çakılarak ciddi
yaralanmalara sebep olmaktadır.
Resim 7.6: Murç ve çekiç
5 2
7.7. Mengene
Üzerinde çalışma yapılacak ( eğeleme, kesme, kıvırma, montaj ve demontaj…)
parçayı sıkıca sabitlemeye yarar. Çeşitli şekilleri vardır. Marangozların kullandığı bir çeşit
mengeneye ise işkence adı verilir.
Resim 7.7: Mengene
7.8. Çektirme
Bulunduğu yere sıkıca geçirilmiş bir malzemeyi ( rulman ve çeşitli yataklar)
çıkarmaya yarar. İki veya üç çeneli olarak imal edilir. Çektirme ile sökülemeyen
malzemeleri daha fazla zorlamadan preslerle sökme yoluna gitmek daha doğru bir hareket
olur.
Resim 7.8: Çektirme
7.9. Zımpara
Metal, tahta ve daha başka maddelerin yüzünü aşındırıp düzeltmeye ve parlatmaya
yarayan üstüne zımpara tozu yapıştırılmış kalın kâğıt veya bez malzemelerdir. Birim
yüzeydeki zımpara tozu miktarına göre numaralandırılmış olup numaralar yükseldikçe
inceliği artar.
5 3
UYGUN TANE BÜYÜKLÜKLERİ:
100 120 150 180 220 240 280 320 360 400 500 600 800 1000
Resim 7.9: Zımparalar
7.10. Giyotin Makası
Sac, prespant gibi çeşitli kalınlıktaki levhaları kesmek için kullanılan bu tezgâhın elle
veya elektrikle çalıştırılan çeşitleri vardır. Bu tezgâhta çalışırken iş güvenliği tedbirlerini
ihmal etmemek gerekir.
Resim 7.10: Kollu giyotin makası
7.11. Bileme Taşı
Kesme ve delme işlerinde kullanılan çeşitli el aletlerinin uçlarının köreldiğinde
bilenmesi amacıyla kullanılır. Bu tezgâhta çalışırken koruyucu gözlük mutlaka kullanılmalı,
yan kapaklar ve dayama siperleri iptal edilmemelidir. Bileme için uygun kalınlıkta (ince
kumlu) taşlar kullanılmalıdır.
5 4
Resim 7.11: Bileme taşı
7.12. Su Terazisi
Montajı yapılmakta olan bir malzemenin düşey ve yatay düzgünlüğünü kontrol etmek
için kullanılır. Bu iş için cam tüp içinde bulunan sıvı içindeki hava kabarcığından
faydalanılır. İnşaat ustaları tuğla veya fayansın düzgünlüğünü, marangozlar ise montajını
yaptıkları bir kapı veya dolabın düzgünlüğünü kontrol ederler.
Resim 7.12: Su terazisi
7.13. Perçin Makinesi
İnce sac ve metallerde iki yüzeyin birleştirilmesi amacıyla manuel olarak kullanılan
perçin atma makinelerine denir. Kullanılışı gayet kolaydır, bunun için önceden her iki levha
için açılmış birer delikli yüzey olmalıdır. Birleştirilecek iki delikli yüzey birbirine temas
ettirilerek perçin vidası takılır ve uç kısım perçin makinesi vasıtasıyla sıkıştırılır.
5 5
Resim 7.13: Perçin makinesi
7.14. El Feneri
Karanlık veya ulaşılması zor yerlerin aydınlatılması için kullanılır. Çeşitli özellikte ve
büyüklükte olanları vardır. Kullanım yerlerine göre özellikleri değişir (su altı, nemli yer,
normal koşullar için). El fenerlerinin içinde piller uzun sure bırakılmamalıdır.
Resim 7.14: El feneri
5 6
UYGULAMA FAALİYETİ
1-Silikon yapmak.
2-Motor kapaklarının çektirme kullanarak sökmek.
3-Bileme işlemlerinin yapmak.
4-Metal plakaların perçinle birleştirmek
5-Su terazisi kullanarak düzgünlük kontrolü yapmak.
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Dolgu veya yalıtım amaçlı işlemler için
silikon ve tabancasını hazırlayınız.
Ø Montajı yapılacak malzemelerin
düzgünlüğünü korumak için su terazisini
hazırlayınız.
Ø Metal plakaların ve levhaların
tutturulması için perçin tabancasını
hazırlayınız.
Ø Motor kapaklarını sökülmesi için
çektirme hazırlayınız.
Ø Mengene ve diğer ekipmanlarının
Paslanmaması ve hareket kolaylığı için
yağdanlık hazırlayınız.
Ø Yüzeylerin parlatılması ve ince talaşların
alınması için uygun zımparaları
hazırlayınız.
Ø Bileme taşını kullanırken mutlaka gözlük
kullanmalısınız.
Ø Su terazisi ile ölçüm yaparken terazinin
bulunduğu yere dikkat etmelisiniz.
Ø Yapacağınız işe göre uygun zımpara
seçimi yapmalısınız.
Ø Çekiç-murç kullanırken elinize dikkat
etmelisiniz.
Ø Merdivenleri kullanırken emniyet
tedbirini almadan merdivene çıkmayınız.
Ø Silikonları kullandıktan sonra silikonun
ağzını açık bırakmayınız.
Ø Deney bordlarında devre kurarken
kullanacağınız atlama iletkenleri kalın
kesitli olması bord deliklerini
bozacağından bord deliklerine uygun
iletken takınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
5 7
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME SORULARI
Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz.
1. ( ) Metallerin üzerindeki talaşların alınması ve parlatılması için murç kullanılmalıdır.
2. ( ) Motor kapaklarının sökülmesi için çektirme kullanılır.
3. ( ) Malzemelerin montajında denge kontrolü yapılması için su terazisi kullanılır.
4. ( ) Yalıtkanlık ya da dolgu amaçlı olarak kullanılan sıcak ve soğuk cinsleri olan
malzeme deney bordudur.
5. ( ) İnce saç ve metallerin kesilmesinde ve şekillendirilmesinde giyotin makası ve bükme
presi kullanılır.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı, cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
5 8
ÖĞRENME FAALİYETİ-8
İş güvenliği ile ilgili ekipmanları kavrayacak, bunların kullanım amaçlarını ve
kullanım yerlerini bileceksiniz.
Ø İş güvenliği el ve güç aletlerini sağlıklı kullanmak çok önemlidir ve hayatî
değer taşır. İş güvenliğini malzemeyi kullanan ve malzeme açısından önemlerini
araştırarak not ediniz. Çıkan sonuçları arkadaşlarınla karşılaştır. Hangi işte
hangi güvenlik malzemeleri kullanılmalıdır? Bu sorularının yanıtlarını güvenlik
malzemeleri satan ve kullanan kişilerden öğrenebilirsiniz.
8. İŞ GÜVENLİĞİ İLE İLGİLİ
EKİPMANLAR
8.1. İş Gözlüğü
Gözleri toz, talaş, gaz ve zararlı ışınlardan korumak için kullanılır.
Kaynakçı gözlüğü, oksijen kaynağı yapılırken gözleri ısı, ışık, toz ve talaşlardan
korumak için kullanılır. Ark kaynağı yapımında özel kaynakçı maskesi kullanılır.
Taşlama gözlüğü, zımpara taşında yapılan bileme işlemleri ve zımpara taşı ile yapılan
kesme ve taşlama faaliyetlerinde göze kaçabilecek çapaklardan korunmak için kullanılır.
Bunlardan farklı olarak tozlu ve gazlı işlerde çevresi tamamen kapalı koruyucu gözlükler
kullanılmaktadır.
Resim 8.1: Gözlük
ÖĞRENME FAALİYETİ-8
AMAÇ
ARAŞTIRMA
5 9
8.2. Toz Tutucu
İç organları zararlı tozlardan korumak üzere imal edilmiştir. Zararlı gazlardan
korunmak için gaz maskeleri kullanılmaktadır. Gaz maskelerinde kullanılan süzgeçler her
gaz çeşidi için ayrı özellik taşıdığından çalışma ortamında bulunan gaz çeşidine göre süzgeç
seçilmesi daha faydalı olacaktır.
Resim 8.2: Toz Tutucu
8.3. Çizme
Yapılan işin niteliğine göre seçilir. İnşaat işlerinde su geçirmeyen lastik çizmeler
kullanılırken elektrikçilikte yüksek voltajlara dayanıklı kauçuk çizmeler kullanılır. Ayrıca
hamaliye işlerinde ayakları korumak için burun ve topukları çelik gibi sert malzemelerle
takviye edilmiş çizme ve botlar kullanılır.
Resim 8.3: Çizme
8.4. Eldiven
Her iş ve meslek gurubu için özel eldivenler imal edilmiştir. Kasaplar için çelik
örgülü, tıbbi çalışmalar için sterilize edilmiş ve elin hassasiyetini etkilemeyen özel
eldivenler, çok sıcak çalışmalar için yanmaz amyant eldivenler ve aside dayanıklı dayanıklı
eldivenler gibi burada adı geçmeyen çok çeşitli eldivenler yapılmaktadır.
Aşağıda mesleğinizle ilgili iki eldiven çeşidinden bahsedilecektir.
6 0
Resim 8.4: Eldiven
8.4.1. Kauçuk Eldiven
Bu eldiven daha çok elektrikle ilgili ve gerilim altında yapılan çalışmalarda kullanılır.
Orta gerilim eldiveni sadece açma-kapama, hatlarda geçici topraklama yaparken ve gerilim
detektörü ile çalışırken ikinci bir yalıtkan ile birlikte kullanılır. İşi bitince özel torbasında
pudralanarak saklanmalıdır. Hayatî önem taşıdıklarından iyi korunmalı, kullanılmadan önce
sağlamlıklarını kontrol etmek için şişirilerek delik olup olmadıklarına bakılmalıdır.
Maliyetleri yüksek olduğundan alçak ve orta gerilim eldivenleri ayrı ayrı imal edilir. Satın
alırken alçak gerilim eldiveni 5 000 volt, orta gerilim eldivenleri ise 72 000 volt ile test
edilmiş olmalıdır. İmal tarihi üzerinden bir yıl geçmiş olanlar kullanılmamalıdır.
Resim 8.5: Kauçuk eldiven
8.4.2. Deri Eldiven
Daha çok inşaat ve demir işleri gibi ele zarar verebilecek basit çalışmalarda iş eldiveni
olarak kullanılır. Buna benzer olarak polyesterden yapılmış, dayanıklılığı arttırılmış iş
eldivenleri de imal edilmektedir.
Resim 8.6: Deri eldiven
6 1
UYGULAMA FAALİYETİ
1-El ve güç aletlerini kullanarak yapmış olduğunuz işlemlerde güvenlik ekipmanları
kullanımı.
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Metalleri kesmeye başlanmadan önce
gözlük ve maske yanında bulundurunuz.
Ø Elektrikle uğraşırken çarpılmalardan
korunmak için (yalıtkanlık için) eldiven ve
çizmeleri hazırlayınız.
Ø Kirli ve tozlu yerlerde çalışmaya
başlamadan önce temiz toz tutucuları ve
kulaklıkları hazırlayınız.
Ø Metallerin kesilmesinde, taşlanmasında
mutlaka gözlük kullanmalısınız.
Ø Yalıtkanlığı sağlamak için mutlaka
eldiven ve çizme mutlaka
kullanılmalıdır.
Ø Tozlu ve kirli yerlerde çalışırken
mutlaka toz tutucuları kullanınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
6 2
6 3
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖLÇME SORULARI
Aşağıdaki cümleleri doğru veya yanlış olarak değerlendiriniz.
1. ( ) Tozlu ve kirli yerlerde çalışırken kullanılan toz tutucuların temiz yâda kirli
olmasından çok sağlam olması önemlidir.
2. ( ) Kırma işlemleri için deri eldiven elektrikle uğraşırken kauçuk eldiven kullanılır.
3. ( ) Talaş alma, taşlama ve spiralle çalışırken gözlük kullanımı şarttır.
4. ( ) Zararlı gazlardan ve tozlardan zarar görmemek için toz tutucular ve gaz maskeleri
kullanılır.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı, cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.
Tüm sorulara doğru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
6 4
MODÜL DEĞERLENDİRME
UYGULAMALI ÖLÇME ARAÇLARI (PERFORMANS TESTLERİ)
Modülün Adı El ve Güç Aletleri
Amaç
Bu modül sonunda gerekli atelye
ortamı ile el güç aletleri
donanımları sağlandığında her
türlü el ve güç araçlarını
tanıyarak güvenli, verimli, amacı
ve tekniğine uygun olarak
kullanımının yapılması.
Öğrencinin
Adı…:
Soyadı:
Sınıfı :
Nu….:
………………………
……………………...
……………………...
AÇIKLAMA: Aşağıda listelenen davranışların her birinde öğrencide gözleyemediyseniz
(0), Zayıf nitelikli gözlediyseniz (1), Orta düzeyde gözlediyseniz (2), ve iyi nitelikte
gözlediyseniz (3) rakamın altındaki ilgili kutucuğa X işareti koyunuz.
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR 0
(kötü)
1
(zayıf)
2
(orta)
3
(iyi)
Kontrol ve vida sıkma aletleri kullanmak
A)Kontrol kalemi kullanımı
B)Tornmavidaların kullanımı
Basit kesici ve şekillendirici aletleri kullanmak
A)Pense,Yankeski,Kargaburun,Kablo soyma pensi, Cımbız
B)Keski, Maket bıçağı, Çekiçler, Testere, Makas kullanımı
Kesici ve Delici Aletleri kullanmak
A)Matkapların kullanımı
B)Spiral kullanımı
Ölçüm aletlerini kullanmak
A)Metre kullanımı
B)Kumpas, Mikrometre kullanımı
Anahtar takımlarını kullanmak
A)Açık, Yıldız ağızlı anahtarların kullanımı
B)Lokma takımı, Allen, Boru Anahtarı, Kurbağacık kullanımı
Lehimleme malzemelerini kullanmak
A)Lehim tabancaları seçimi
B)Lehimleme malzemeleri seçimi
Diğer faydalı ekipmanları kullanmak
A)Murç, mengene, zımpara, yağdanlık kullanımı
B)Perçin makinesi, Deney bordu, Slikon, Su terazisi kullanımı
Güvenlik aletlerini kullanmak
A)Eldiven, Gözlük, Çizme ve diğer ekipmanların kullanımı
TOPLAM PUAN
MODÜL DEĞERLENDİRME
6 5
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI
1 Y
2 D
3 D
4 Y
5 D
6 Y
7 Y
8 D
9 D
10 Y
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 D
3 Y
4 D
5 Y
6 Y
ÖĞRENME FAALİYETİ–3 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 Y
3 Y
4 D
5 D
6 D
CEVAP ANAHTARLARI
6 6
ÖĞRENME FAALİYETİ–4 CEVAP ANAHTARI
1 D
2 Y
3 D
4 D
ÖĞRENME FAALİYETİ–5 CEVAP ANAHTARI
1 Y
2 D
3 Y
4 D
5 D
6 D
7 Y
ÖĞRENME FAALİYETİ–6 CEVAP ANAHTARI
1 Y
2 D
3 Y
4 Pompa
5 Tabanca
ÖĞRENME FAALİYETİ–7 CEVAP ANAHTARI
1 Y
2 D
3 D
4 Y
5 D
ÖĞRENME FAALİYETİ–8 CEVAP ANAHTARI
1 Y
2 D
3 Y
4 D
6 7